Crux gemmata
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Crux gemmata (z łac. crux (r. żeński) – krzyż, gemmata – zdobiona kamieniami szlachetnymi) – w sztukach plastycznych przedstawienie krzyża ozdobionego kamieniami szlachetnymi, perłami i innymi wartościowymi wyrobami jubilerskimi z minerałów i skał. Crux gemmata interpretowana jest przede wszystkim jako znak triumfalnej, zbawczej męki i śmierci Chrystusa, który stał się Najwyższym władcą; krzyże tego typu obrazują majestat władzy Bożej, a ponadto wizję Niebiańskiej Jerozolimy. W kontekście sztuki Crux gemmata (jego określona forma, dekoracja o wymyślnej kompozycji) często stanowiła ideowe centrum, symboliczny znak obecności Jezusa oraz jest jednym ze świadectw hołdu Chrystusa przez duchowieństwo i ludzi Kościoła. Ten typ ikonograficzny preferowano głównie w sztuce starochrześcijańskiej, bizantyjskiej, przedromańskiej i romańskiej. Pojęcie crux gemmata jest szerokie. Dotyczy zarówno dwuwymiarowych przedstawień krzyży z dekoracją imitującą kameryzację, głównie w malarstwie książkowym, ściennym, a także w mozaice, a także trójwymiarowych krzyży, najczęściej kryjących wewnątrz relikwie gł. Drzewa Krzyża, wykonanych ze złota i ozdobionych kamieniami szlachetnymi. Częstokroć na cruces gemmatae występują wizerunki Chrystusa, głównie ukrzyżowanego, lub w ujęciu popiersiowym na skrzyżowaniu ramion.