Dogmat o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Dogmat o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny – pierwszy z dogmatów maryjnych, sformułowany i przyjęty przez sobór w Efezie: Maryja jest prawdziwie Matką Bożą, ponieważ jest Matką odwiecznego Syna Bożego (J 2,1; 19,25; BT)[1][2], który stał się człowiekiem, i który sam jest Bogiem (współistotny Bogu Ojcu) (KKK 509)[3][4].
U zarania chrześcijaństwa wzrastającego w obrębie kultur pogańskich, wielu szkół filozoficznych i rozbieżnych interpretacji (zob. antytrynitaryzm), w okresie kształtowania nauki Kościoła, konieczne stało się sprecyzowanie terminów teologicznych[5]. W 431 roku na zwołanym w Efezie III soborze powszechnym dyskutowano o dwoistości natury Chrystusa i wynikającego z tego dualizmu tytułu „Bogurodzica”[6]. Cyryl Aleksandryjski uzasadnił kwestionowany (herezja chrystologiczna) przez Nestoriusza tytuł Theotokos (gr. Θεοτόκος) – Bogurodzica (DS 250, DS 251) (KKK 466)[7][6][4][8]. Już pierwszego dnia soboru (22 czerwca) odczytano list (drugi) Cyryla do Nestoriusza i wtedy został podpisany przez 198 biskupów[9][uwaga 1]. Po przybyciu na sobór legatów papieskich również oni (11 lipca) podpisali dokument[10]. Zgromadzeni na soborze biskupi uznali, że list Cyryla stanowi autentyczną interpretację Symbolu Nicejskiego[11]. W efekcie prac dogmatycznych soboru przyjęto, iż Maryja jest Matką Boga (por. Łk 1, 43)[12], a ten, którego poczęła jako człowieka z Ducha Świętego i który prawdziwie stał się jej synem według ciała, nie jest nikim innym jak odwiecznym Synem Bożym (KKK 423), drugą osobą Trójcy Świętej[13][3][uwaga 2]. Mimo iż Sobór Efeski nie ogłosił nowego wyznania wiary, broniony tam tytuł Theotokos stanowi podstawę doktryny mariologicznej[11]. Powstałe wokół rozbieżnych interpretacji kontrowersje teologiczne przyczyniły się do lepszego opracowania zagadnień chrystologicznych[14]. Spór co do określenia związku boskiej i ludzkiej natury Jezusa Chrystusa po Wcieleniu i określenia Maryi jako Theotokos rozstrzygnął Sobór chalcedoński (DS 301), ogłaszając Chalcedońskie wyznanie wiary[6][15][16][14]. Ustalenia roli Matki Bożej, która dała ciało ludzkie Boskiej Osobie (Preegzystencja Chrystusa) potwierdzono na kolejnych soborach w Konstantynopolu (II i III), a także w konstytucji Pawła IV Cum quorundam (1555)[17], w wyznaniu wiary Benedykta XIV (z opublikowanej w 1743 roku Konstytucji Nuper ad nos), encyklice Piusa XI Lux Veritatis temporumque testis (1931), a także w VIII rozdziale konstytucji Lumen gentium soboru watykańskiego II „Błogosławiona Maryja Dziewica Boża Rodzicielka w tajemnicy Chrystusa i Kościoła” (1964) i encyklice Redemptoris Mater (1987), oraz Liście apostolskim Mulieris dignitatem Jana Pawła II (1988) – Consensus Theologorum[18][19][20][21][22].
Wobec prawdy o Jezusie Chrystusie, będącej pierwszym i głównym przedmiotem wiary chrześcijańskiej(J 6,47)[23], dogmaty wiary chronią i wyjaśniają tę prawdę, mając dla niej znaczenie służebne[7]. Sobór w Efezie miał wpływ na ożywienie kultu maryjnego (hyperdulię): sztukę sakralną (malarstwo, rzeźbiarstwo, budownictwo świątyń np. Bazylika Matki Bożej Większej i innych obiektów, którym Matka Boża patronuje)[24], literaturę (czego przykładami są między innymi dokumenty ojców Kościoła – Consensus Patrum, dzieła, utwory i hymny m.in. Piotra Chryzologa, Leona Wielkiego, Romana Pieśniarza, Leandra z Sewilli, Izydora z Sewilli, Ildefonsa z Toledo, Germana z Konstantynopola, Andrzeja z Krety, Jana Damasceńskiego, Seduliusza, czy Tomasza z Akwinu[25]), a przede wszystkim znalazł odbicie w liturgii chrześcijańskiej i kaznodziejstwie[6]. W ocenie Stanisława Celestyna Napiórkowskiego teologia protestancka w interpretacji chrystologicznej nie kwestionuje tytułu Theotokos, ale sprzeciwia się widzeniu w nim podstawy kultu maryjnego[26].