Henryk V

Divina favente clementia Romanorum imperator semper Augustus – z łaski Bożej cesarz rzymski, po wieki August
Król Niemiec
Okres	od 1105 do 1125
Poprzednik	Henryk IV
Następca	Lotar III
cesarz rzymski
Okres	od 1111 do 1125
Poprzednik	Henryk IV
Następca	Lotar III
Dane biograficzne
Dynastia	dynastia salicka
Data urodzenia	prawdopodobnie 11 sierpnia 1081
Data i miejsce śmierci	23 maja 1125 Utrecht
Ojciec	Henryk IV
Matka	Berta Sabaudzka
Żona	Matylda Angielska
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk V (niem. Heinrich V, ur. prawdopodobnie 11 sierpnia 1081, zm. 23 maja 1125) – król niemiecki od 1105, cesarz rzymski od 1111, syn i następca cesarza Henryka IV.

W 1099 został koronowany na króla Niemiec, by zapewnić mu bezproblemową sukcesję po ojcu. W 1105 roku, wobec narastającego oporu książąt przeciw polityce Henryka IV, postanowił uratować własną pozycję i przyłączył się do sojuszu papieża Paschalisa II i niemieckiej opozycji. Pozbawił ojca tronu i przejął samodzielnie rządy.

Rządy w Niemczech i spór z Papiestwem

Henryk V zaręczył się z córką króla Anglii, Henryka I, i dzięki pieniężnemu wsparciu tego ostatniego wyprawił się w 1110^[1] roku do Włoch z armią liczącą ok. 30 tysięcy^[1] żołnierzy. W Sutri zaproponował Paschalisowi II kompromisowe porozumienie w sprawie godności kościelnych i został koronowany na cesarza. Na mocy układu przekazał regale (prerogatywy królewskie) na terytorium dóbr kościelnych w ręce biskupów i zrzekł się prawa ich wyznaczania, w zamian za co miał decydować o nadawaniu im lenn – papież zrzekł się w imieniu Kościoła praw do uposażeń biskupich ze stron cesarza. Takie rozwiązanie wywołało poruszenie wśród ludu rzymskiego i podczas koronacji Henryka doszło do zamieszek. Cesarz pojmał wtedy papieża i kardynałów i zmusił Paschalisa do potwierdzenia paktu wbrew opinii wiernych. Kompromis jednak upadł: Henryk napotkał opór przywiązanych do swoich majątków niemieckich prałatów, których pozycję w Niemczech król starał się potem umniejszyć.

Henryk władzę swą oparł na ministeriałach i miastach cesarskich, dystansując książąt i biskupów. Co jakiś czas musiał zmierzyć się z opozycją możnych. W 1115 roku poniósł pod Welfensholz klęskę w starciu ze zbuntowanym księciem saskim, Lotarem z Supplinburga, którego sam w 1106 roku osadził na książęcym tronie. Do końca życia cesarz nie odzyskał kontroli nad Saksonią.

W 1118 roku został ekskomunikowany przez nowego papieża Gelazego II, ale ostatecznie 23 września 1122^[2] roku zawarł z jego następcą Kalikstem II kompromisowy konkordat wormacki, kończąc tym samym długoletni spór o inwestyturę. Panowanie Henryka V to okres dalszego upadku autorytetu cesarskiego. Walki wewnątrz Niemiec i z papiestwem kompromitowały cesarza, wykazując jego niezdolność do zaprowadzenia trwałego porządku.

Polityka wschodnia

W 1109 zorganizował wyprawę przeciwko Polsce, aby wymusić podział tego kraju. Zamiar się nie powiódł: najpierw nie udało mu się zająć Bytomia Odrzańskiego, następnie poniósł klęskę w oblężeniu Głogowa, po czym odstąpił na południe w kierunku Wrocławia (porażka, jaką tam poniósł stała się później zalążkiem wincentyńskiej legendy o bitwie na Psim Polu), a potem na wschód pod Kraków, również bez powodzenia. W 1110 udzielił wsparcia Władysławowi I w staraniach o tron czeski.

Umierając nie posiadał syna, mianował więc swoim następcą księcia Szwabii Fryderyka II Hohenstaufa, jednak książęta wybrali na króla adwersarza Henryka, Lotara z Supplinburga. Henryk V był ostatnim przedstawicielem dynastii frankońskiej na niemieckim tronie. Pochowano go w katedrze w Spirze.

Małżeństwa i potomstwo

Henryk V w 1114 ożenił się z Matyldą, córką Henryka I, króla Anglii. Para cesarska nie miała dzieci, aczkolwiek kronikarz Hermann z Tournai zapisał, że cesarzowa urodziła dziecko, które żyło tylko kilka chwil.