Historia Azerbejdżanu
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Azerbejdżan jako kraj składa się z dwóch części: Azerbejdżanu północnego, stanowiącego dziś narodowe państwo Azerów jako Republika Azerbejdżanu oraz Azerbejdżanu Południowego, stanowiącego integralną część Islamskiej Republiki Iranu.
Włączenie Azerbejdżanu do Wielkiego Imperium Seldżuckiego w XI wieku odgrywa ważną rolę w kształtowaniu narodu azerbejdżańskiego. Formowanie się narodu azerbejdżańskiego kończy się w XIII wieku.[1]
Na początku XI wieku region ten był stopniowo najeżdżany przez fale Turków Oghuz z Azji Środkowej, którzy w tym czasie przyjęli turkmeńską nazwę etniczną. Pierwszą z tych tureckich dynastii było imperium seldżuckie, które wkroczyło do Azerbejdżanu w 1067 r.[2]
Po śmierci Timura w regionie powstały dwa niezależne i rywalizujące ze sobą państwa tureckie: Qara Qoyunlu i Aq Qoyunlu. Aq Qoyunlu i Qara Qoyunlu składały się głównie z plemion tureckich mówiących po azersku i miały dwupaństwową strukturę konfederacką, co wzmocniło ich samorządy lokalne.[3][4][5] Niektórzy historycy uważają, że są to współcześni Azerbejdżanie[6][7]
Po rozpadzie imperium Afshar w 1747 r. w Azerbejdżanie i irańskim Azerbejdżanie powstały chanaty (królestwa) pochodzenia azerbejdżańskiego. okres ten jest uważany za okres feudalnej fragmentacji Azerbejdżanu.[8][9][10]
Okres chanatów uważany jest za okres rozbicia feudalnego Azerbejdżanu. Tym samym rozpoczął się półwieczny okres niepodległości Azerbejdżanu, choć w warunkach głębokiej dezintegracji politycznej i wojny domowej[11]
Po wojnach rosyjsko-perskich w latach 1804–1813 i 1826–1828 Qajar Iran został zmuszony do oddania swoich kaukaskich terytoriów Imperium Rosyjskiemu; traktaty z Gulistanu z 1813 r. i Turkmenczaju z 1828 r. określają granicę między carską Rosją a Kadżarem Iranem[12]
Azerbejdżan ma bogate dziedzictwo kulturowe. Wyróżnia się tym, że jest pierwszym krajem, w którym odbywają się sztuki widowiskowe, takie jak opera i teatr, wśród krajów, w których muzułmanie stanowią większość.[13]
Po ponad 80 latach przynależności do Imperium Rosyjskiego na Kaukazie, w 1918 roku powstała Azerbejdżańska Demokratyczna Republika. Azerbejdżan został najechany przez wojska sowieckie w 1920 roku, co doprowadziło do powstania Azerbejdżańskiej SRR. Na początku okresu sowieckiego ostatecznie ukształtowała się tożsamość narodowa Azerbejdżanu. Azerbejdżan pozostawał pod rządami sowieckimi aż do rozpadu Związku Radzieckiego w 1991 roku, po którym proklamowano niepodległą Republikę Azerbejdżanu. Wrogie stosunki z sąsiednią Armenią i konflikt o Górski Karabach znajdują się w centrum polityki Azerbejdżanu od czasu uzyskania niepodległości.[14]