II Rzeczpospolita
Rzeczpospolita Polska w latach 1918–1945 / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące II Rzeczpospolita?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
II Rzeczpospolita (II RP; nazwa oficjalna: Rzeczpospolita Polska[1]) – historyczne państwo polskie istniejące w latach 1918–1945, tj. od odzyskania suwerenności (1918) do wycofania uznania międzynarodowego dla rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1945), które było konsekwencją wykonania porozumień zawartych na konferencji jałtańskiej (1945) między mocarstwami wielkiej trójki[10][11].
Nazwa podkreśla ciągłość z I Rzecząpospolitą (1569–1795), zlikwidowaną traktatami rozbiorowymi zawartymi pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją w drugiej połowie XVIII wieku (1772–1795).
1918–1945 | |||||
| |||||
Hymn: | |||||
Konstytucja |
mała (1919–1921) | ||||
---|---|---|---|---|---|
Język urzędowy |
polski | ||||
Stolica | |||||
Ustrój polityczny |
demokratyczny | ||||
Typ państwa |
republika parlamentarna (1919–1926) | ||||
Głowa państwa |
prezydent (ostatni) | ||||
Szef rządu |
prezes Rady Ministrów (ostatni) Tomasz Arciszewski | ||||
Powierzchnia • całkowita |
| ||||
Liczba ludności (1938) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
| ||||
PKB (1938) • całkowite • na osobę |
| ||||
PKB (PSN) (1938) • całkowite • na osobę |
| ||||
Waluta |
marka polska (1918–1924) – na terenie całego kraju od kwietnia 1920 | ||||
odzyskanie niepodległości • ogłoszenie • uznanie |
od Niemiec, Austro-Węgier i Imperium Rosyjskiego | ||||
Wycofanie uznania międzynarodowego dla władz RP (utrata podmiotowości prawnej) |
Wielka Brytania, USA, ZSRR, po nich pozostałe państwa konstytuującej się ONZ | ||||
Religia dominująca | |||||
Strefa czasowa |
UTC +1 | ||||
Terytoria zależne |
Wolne Miasto Gdańsk (1920–1939) | ||||
Terytoria autonomiczne | |||||
|
Podstawowy akt ustrojowy stanowiła Konstytucja marcowa, a następnie (od 1935) Konstytucja kwietniowa. Językiem urzędowym II Rzeczypospolitej był język polski, natomiast walutą najpierw marka polska, a dopiero od 1924 r. złoty polski.
Ówczesna Polska była krajem niejednorodnym etnicznie (nieco ponad ⅔ ludności to Polacy), co stanowiło źródło problemów wewnętrznych. Największymi miastami (liczącymi ponad 200 tys. mieszkańców) były Warszawa (stolica Polski), Łódź, Lwów, Poznań, Kraków i Wilno, jednak zdecydowana większość ludności (70–75%) mieszkała na terenach wiejskich.
II RP powstała na fragmentach terytoriów Niemiec, Austro-Węgier i Rosji (zarówno „Kongresówki”, jak i „ziem zabranych”); pierwsze lata jej istnienia upłynęły pod znakiem sporów i walk o przyszłe granice oraz wojny polsko-bolszewickiej. Państwo to było republiką, początkowo rządzoną w sposób demokratyczny, od zamachu stanu w 1926 r. dążącą ku autorytaryzmowi.
W czasie II wojny światowej (1939–1945) terytorium państwowe II Rzeczypospolitej było okupowane przez Niemcy, ZSRR, Słowację i Litwę[12]. II Rzeczpospolita zachowała suwerenność państwową[13], w stosunkach dyplomatycznych reprezentowana była przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, który uzyskał schronienie w Paryżu i Angers (na zasadzie eksterytorialnej do czerwca 1940), a następnie w Londynie, gdzie przeniósł swą siedzibę po klęsce Francji[13]. Jako że państwo polskie wciąż posiadało konstytucyjne organy władzy państwowej (w tym tajną administrację cywilną i sądownictwo na terenie okupowanego kraju – Polskie Państwo Podziemne) i siły zbrojne, działające równolegle w podziemiu (Armia Krajowa) i na uchodźstwie, de iure i de facto II Rzeczpospolita istniała do 5 lipca 1945.
Większość terytorium państwowego II RP anektowanego przez ZSRR i Litwę w 1939 r. została w 1945 r. wcielona do Ukraińskiej SRR, Białoruskiej SRR i Litewskiej SRR[10][14]. Obszary pozostałe przy Polsce stanowią większość terytorium współczesnego państwa polskiego, które w swojej Konstytucji wprost odwołuje się do najlepszych tradycji Drugiej Rzeczypospolitej.