Instytut Języka Polskiego
Polskiej Akademii Nauk

Data założenia	1 października 1973
Typ	badawczy
Państwo	Polska
Adres	al. Mickiewicza 31 31-120 Kraków
Dyrektor	dr hab. Maciej Eder
Położenie na mapie Krakowa Instytut Języka Polskiego PAN
Położenie na mapie Polski Instytut Języka Polskiego PAN
Położenie na mapie województwa małopolskiego Instytut Języka Polskiego PAN
50°03′58,7″N 19°55′31,0″E/50,066306 19,925278
Strona internetowa

Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk (skrót: IJP PAN) – jedyna w Polsce placówka naukowo-badawcza zajmująca się badaniem języka polskiego we wszystkich jego aspektach i odmianach, założona w 1973 roku.

Dyrektorem Instytutu jest dr hab. Maciej Eder^[1], prof. UP, a przewodniczącą Rady Naukowej jest dr hab. Halszka Górny^[2], prof. IJP PAN. Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora oraz doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Instytut Języka Polskiego prowadzi też Językoznawcze Studia Doktoranckie^[3] oraz kształci doktorantów w ramach Szkoły Doktorskiej Anthropos Instytutów Polskiej Akademii Nauk^[4].

Siedziba i struktura organizacyjna

Pierwszą siedzibą Instytutu Języka Polskiego był w latach 1973–1999 budynek przy ul. Straszewskiego 27 w Krakowie. Instytut posiadał w przeszłości zamiejscowe pracownie w Poznaniu i Sosnowcu^[5].

Od 1999 roku główną siedzibą Instytutu jest gmach przy al. Mickiewicza 31 w Krakowie. Tu mieści się dyrekcja i administracja oraz siedem pracowni (2021)^[6]:

• Pracownia Dialektologii Polskiej (kierownik dr hab. Renata Kucharzyk, prof. IJP PAN),
• Pracownia Etymologii i Geolingwistyki (kierownik prof. dr hab. Jadwiga Waniakowa),
• Pracownia Języka Staropolskiego (kierownik dr hab. Ewa Deptuchowa, prof. IJP PAN),
• Pracownia Łaciny Średniowiecznej (kierownik dr hab. Michał Rzepiela, prof. IJP PAN),
• Pracownia Metodologiczna (kierownik dr hab. Rafał L. Górski, prof. IJP PAN),
• Pracownia Onomastyki (kierownik dr hab. Urszula Bijak, prof. IJP PAN),
• Pracownia Wielkiego Słownika Języka Polskiego (kierownik prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki).

W Warszawie (ul. Ratuszowa 11) działają dwie pracownie (2021)^[6]:

• Pracownia Historii Języka Polskiego XVII–XVIII wieku (kierownik prof. dr hab. Włodzimierz Gruszczyński),
• Pracownia Polszczyzny Kresowej (kierownik dr hab. Ewa Dzięgiel, prof. IJP PAN),

W krakowskiej siedzibie Instytutu mieści się biuro Polskiego Towarzystwa Językoznawczego^[7].

Dyrektorzy

• prof. Stanisław Urbańczyk (1973–1979),
• prof. Władysław Lubaś (1979–1991),
• prof. Kazimierz Rymut (1992–2002),
• prof. Ireneusz Bobrowski (2002–2008),
• prof. Piotr Żmigrodzki (2008–2016),
• dr hab. Maciej Eder (od 2016).

Słowniki tworzone i współtworzone w IJP PAN

Słowniki opisujące historię języka polskiego

• Słownik staropolski
• Słownik pojęciowy języka staropolskiego
• Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego
• Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII wieku
• Słownik wileński
• Słownik Wyrazów Zapomnianych

Słowniki współczesnego języka polskiego

• Wielki Słownik Języka Polskiego
• Słownik onomazjologiczny Wiktoria

Słowniki odmian języka i prace geolingwistyczne

• Słownik gwar polskich
• Słownik gwar małopolskich
• Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur
• Słownik gwary Zakopanego
• Atlas Linguarum Europae
• Ogólnosłowiański atlas językowy
• Słownik polskich leksemów potocznych

Słowniki łaciny średniowiecznej

• Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce (Lexicon Mediae et Infimae Latinitatis Polonorum)
• Elektroniczny Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce

Słowniki onomastyczne

• Antroponimia Polski od XVI w. do końca XVIII w.
• Słownik staropolskich nazw osobowych
• Elektroniczny słownik hydronimów Polski
• Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany
• Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych
• Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych
• Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny
• Internetowy słownik nazwisk w Polsce
• Słownik imion współcześnie w Polsce używanych
• Lexikon der Familienamen polnischer Herkunft im Ruhrgebiet

Słowniki opisujące gramatykę języka polskiego

• Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich

Wydawnictwa Instytutu (ważniejsze)

Czasopisma

• „Onomastica” (ISSN 0078-4648, e-ISSN 2658-2783), założone 1955, redaktor naczelny Urszula Bijak^[10],
• „Polonica” (ISSN 0137-9712, e-ISSN 2545-045X), założone 1975, redaktor naczelny Rafał L. Górski^[11],
• „Socjolingwistyka” (ISSN 0208-6808, e-ISSN 2545-0468), założone 1977, redaktor naczelny Katarzyna Skowronek^[12].

Serie i podserie wydawnicze

• Prace Instytutu Języka Polskiego PAN (ISSN 0208-4074)
  • Studia dialektologiczne
  • Studia gramatyczne
  • Studia historyczno-językowe
• Nowe Studia Leksykograficzne
• Polskie Słownictwo Kresowe

Materiały źródłowe

• Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego^[14]

Podręczniki akademickie

• Gramatyka współczesnego języka polskiego (tzw. „żółta gramatyka”, „jajecznica”)^[5]
  • tom 1: Składnia (1984),
  • tom 2: Morfologia (1984, wyd. 2 zm. 1998 [cz. 1–2], wyd. 3 popr. 1999 [cz. 1–2]),
  • tom 3: Fonetyka i fonologia (1995).