Język lemnijski
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Język lemnijski – język używany w starożytności na wyspie Lemnos. Jego głównym świadectwem jest inskrypcja na steli grobowej, zwanej 'stelą z Lemnos'. Została odkryta w 1885, niedaleko Kaminii, wmurowana w ściany kościoła. Fragmenty inskrypcji umieszczone na ceramice wskazują na to, że był używany przez większą społeczność. Lemnjiski powszechnie uznaje się za spokrewniony z etruskim od momentu, gdy Wilhelmowi Brandensteinowi udało się zinterpretować śiwai awiś sialχweiś maraś-m awiś na podstawie etruskiego awils maχs śealχls-c jako: 'i w wieku 65 lat'. Helmutowi Rixowi udało się, z kolei, zidentyfikować hulaieśi:φukiasiale, porównując z zilci Velusi Hilchniesi – 'podczas rządów (pretorskich) Vela Hulchnie'. Dzięki temu wiemy, że zarówno etruski, jak lemnjiski posiadają dwa charakterystyczne przypadki pertinentiwu: –śi i –ale, obie użyte na Steli z Lemnos (Hulaie-ši 'Hulaiemu', Φukiasi-ale 'Fokijczykowi') i inskrypcjach spisanych po etrusku (aule-si 'Aulemu' z Cippus Perusinus; mi mulu Laris-ale Velχaina-si 'Ja byłem poświęcony Larisowi Velchainie', Larthiale Hulnieśi itd.). Okazało się również, że dzielą końcówkę dopełniacza rodzaju męskiego –ś i czasu przeszłego prostego –a-i (etruski: -e, por. ame 'był' (lemn. amai; lemn. šivai 'żył'). Rix zaproponował też rodzinę, w którą połączył języki etruski, lemnijski oraz retycki (vide: Języki tyrreńskie). Dowodem na pokrewieństwo były również podobieństwa kulturalne (zarówno Etruskowie, jak i Lemnijczycy w dedykacjach umieszczali imiona matki i ojca osoby, której dawano podarek). Przedmiotem dyskusji pozostają szczegóły relacji, jakie miały go łączyć z etruskim. Rix przekonywał, że języki lemnijski i etruski wywodzą się z jednego prajęzyka, nazwanego przezeń Urtyrsenisch (pratyrreński), używanego około X w. p.n.e., z kolei Carlo de Simone i L. Agostiniani skłaniają się do poglądu, że lemnijski był archaiczną wersją etruskiego. Michael Gras wysunął nawet hipotezę, że lemnijski mógł być dialektem etruskiego, a samo Lemnos etruską kolonią handlową, która dała początek antycznej legendzie o przedgreckich Pelazgach. Zaznaczyć przy tym trzeba, że nie jest to pogląd popularny. Do zapisu używano wywodzącego się z greckiego pisma, przypominającego nieco znane alfabety etruski i frygijski. Podobnie jak w etruskim, brakowało w nim zwartych dźwięcznych (b, g, d) oraz symbolu oznaczającego 'z'. Odwrotnie jak w etruskim, stela nie zawierała 'u', które zastępowała 'o' (możliwe, że w obu przypadkach tej samej litery używano do zaznaczenia różnych dźwięków). Po zdobyciu wyspy przez Ateńczyków w drugiej połowie VI w. p.n.e., lemnijski został wyparty z użycia przez dialekt attycki języka greckiego.