Języki mieszane
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Języki mieszane[1][2] – języki kształtujące się w sytuacji kontaktu językowego, łączące elementy dwóch lub kilku języków. Ich status z perspektywy językoznawstwa historyczno-porównawczego nie został dobrze ustalony[3].
Na płaszczyźnie strukturalnej i słownikowej języki mieszane dają się sprowadzić do języków źródłowych (przeważnie dwóch), czym różnią się od innych typów języków kontaktowych: pidżynowych i kreolskich[4]. Morfosyntaktyka pochodzi z jednego języka, słownictwo zaś z drugiego[5]. U genezy języków pidżynowych i kreolskich najczęściej stoi szereg różnych języków, i choć korzenie słownictwa są łatwe do ustalenia, to ich struktura gramatyczna ma zwykle niejasne, trudne do określenia podłoże[4][6]. Formy te odróżniają także okoliczności powstawania oraz sposób funkcjonowania w przestrzeni społecznej. O ile języki kreolskie powstają z potrzeby porozumienia się między różnymi grupami ludności, to języki mieszane kształtują się w grupach, które dzielą wspólny język[4][7]. Język mieszany zwykle współistnieje z pokrewnymi mu językami źródłowymi i nie musi być używany jako język ojczysty, natomiast języki kreolskie są przyjmowane jako prymarne języki etniczne[4]. Języki mieszane służą wyrażaniu nowej tożsamości społecznej[4] lub podtrzymywaniu tożsamości etnicznej w nowym środowisku językowym[7].
W innym ujęciu języki pidżynowe i kreolskie rozpatruje się jako typy języków mieszanych[3][8][9]. Językami mieszanymi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka[10].
Pewien stopień wymieszania wykazują wszystkie języki świata, czego świadectwem jest występowanie zapożyczeń słownikowych. Rozróżnienie między językami mieszanymi a językami podlegającymi zjawiskom socjolingwistycznym (kontakt językowy, code switching, zapożyczanie) nie zostało dobrze wypracowane na gruncie lingwistyki[11]. Niektórzy językoznawcy wskazują jednak na istnienie zjawiska mieszania (hybrydyzacji) języków, a języki mieszane uznają za odrębną warstwę języków, skutecznie wymykającą się tradycyjnym teoriom lingwistycznym[3][12]. Przykładowo V. Velupillai (2015) omawia języki mieszane jako samodzielne i pełnoprawne systemy językowe, stwierdzając, że nie chodzi o prostą modyfikację języków źródłowych czy też jednostkowy code switching. Ich użycie trzyma się bowiem spójnych wzorców (zarówno na poziomie jednostki, jak i zbiorowości), a zmiany następujące w językach źródłowych niekoniecznie znajdują odzwierciedlenie w języku mieszanym[4].
Do języków mieszanych zalicza się m.in. następujące języki: miszif (Ameryka Północna; mieszanka języka kri i kanadyjskiej odmiany języka francuskiego), Media Lengua(inne języki) (Ekwador; łączący gramatykę keczua z leksyką hiszpańską), ma’a/mbugu (Tanzania; łączący elementy bantu z kuszyckimi)[13], malajski makasarski (Indonezja; łączący leksykę malajską z elementami gramatyki makasarskiej)[14].
Pod pojęciem języków mieszanych rozumie się też takie odmiany językowe, w których jednocześnie występują składniki języka standardowego (ogólnego) i elementy dialektalne. Kody mieszane wykształciły się chociażby w Polsce, łącząc elementy języka ogólnopolskiego i gwar wiejskich[15].