Jarocin
miasto w województwie wielkopolskim / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Jarocin?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Jarocin – miasto w środkowo-zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim, siedziba powiatu jarocińskiego i gminy Jarocin.
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia hasła Jarocin. |
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Ratusz w Jarocinie (2010) | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
ok. 1283 | ||||
Burmistrz |
Adam Pawlicki | ||||
Powierzchnia |
22 km² | ||||
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 62 | ||||
Kod pocztowy |
63-200 do 63-202 | ||||
Tablice rejestracyjne |
PJA | ||||
51°58′25″N 17°30′04″E | |||||
TERC (TERYT) |
3006024 | ||||
SIMC |
0936776 | ||||
Hasło promocyjne: Gmina Jarocin liderem inwestycji w Polsce | |||||
Urząd miejski al. Niepodległości 1063-200 Jarocin | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
Strona internetowa |
Według danych z 31 grudnia 2021 miasto liczyło 26 410 mieszkańców i zajmuje powierzchnię 22 km²[1].
Jarocin leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Kaliskiej[2], około 46 km na północny zachód od Kalisza.
Pod względem historycznym położony jest w południowo-wschodniej części Wielkopolski, w Kaliskiem. Do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim.
Miasto ma metrykę średniowieczną i notowane jest od XIII wieku. W 1257 jako Iaroczino, 1324 de Iarocyno, 1391 Jaroczino, 1473 de Jaroczyn, 1481 Jarocino, 1510 Jaroczyn, in oppido Jaroczin, 1511–23 Jaroczyn, 1578 Jaroczyn, 1620 Jarociń, 1674 Jarocin, 1882 Jarocin, niem. Jarotschin[3].
Nazwa Jarocin pochodzi od nazwy osobowej Jarota z dodanym sufiksem -in[3]. W latach 1283–1369 Jarocin występował także pod niemiecką nazwą Kesselberg[4].
W okresie porozbiorowym miasto było opisywane zarówno jako Kesselberg, jak i Jarotschin[5].
Wykopaliska archeologiczne potwierdzają obecność na tutejszych ziemiach wędrujących grup zbieracko-łowieckich już przed 4500 rokiem p.n.e. Ślady pierwszego osadnictwa, związane ze społeczeństwami myśliwskimi i pasterskimi, datuje się na neolit (4500–1800 p.n.e.). W ciągu kolejnych tysiącleci w okolicy pojawiło się kilka grup wysoko rozwiniętej kultury łużyckiej, a później – kultury przeworskiej i wpływów rzymskich. Pierwsze odkrycia archeologiczne w mieście miały miejsce w drugiej połowie XIX wieku. Znaleziono w okolicy miasta średniowieczny skarb złożony z arabskich srebrnych ozdób oraz monet, które w 1879 opisał Władysław Jażdżewski w książce „O wykopaliskach jarocińskich”[6] [7].
Średniowiecze
Prawdopodobnie już od wczesnego średniowiecza miejscowe osadnictwo podporządkowane było strukturze grodowej. Pierwsza wzmianka o Jarocinie pochodzi z dokumentu datowanego na rok 1257, nie jest on jednak uznawany za wiarygodny, bowiem zdania dotyczące Jarocina zostały w nim uzupełnione przez XIV-wiecznego fałszerza. Za najwcześniejsze potwierdzenie istnienia osady i jednocześnie posiadania przez nią statusu miasta przyjmuje się więc rzekomy dokument Przemysła II z 1283 – również sfałszowany, ale najprawdopodobniej niedługo po tej dacie, i w związku z tym wykazujący dobrą znajomość realiów Wielkopolski tego czasu. Na tej podstawie jako datę lokacji miasta przyjmuje się ostatnią ćwierć XIII wieku[8].
Przez długi czas miasto było jednym z ważniejszych ośrodków rzemieślniczo-handlowych Wielkopolski (na przełomie XIII i XIV wieku 8 jarmarków rocznie). O zamożności mieszkańców w tym okresie (XV wiek) świadczy liczba 23 studentów pobierających nauki w Krakowie. W XVI wieku dobra jarocińskie podzielone były na kilka części, których posiadaczami były różne wielkopolskie rody szlacheckie. Podupadł w XVII wieku po wojnach szwedzkich. W pierwszej połowie XVIII wieku miasto kupił pisarz grodzki kaliski Andrzej Radoliński z jarocińskiej linii Radolińskich[7].
Zabory Polski
- Osobne artykuły: powstanie wielkopolskie (1794), powstanie wielkopolskie (1806) i powstanie wielkopolskie (1848).
Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miasto przeszło pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazło się w zaborze pruskim. Miasto wymienione zostało w powiecie pleszewskim w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. W 1871 w mieście stało 204 domów zamieszkanych przez 2210 mieszkańców, w tym 1455 katolików, 320 ewangelików i 435 wyznawców judaizmu. W 1875 liczba mieszkańców wzrosła do 2471[7].
W miejscowości znajdował się urząd poborowy, komisariat obwodowy, kościół katolicki i protestancki oraz synagoga. Pomimo istnienia szkoły elementarnej słownik notuje, że w mieście mieszkało również 561 analfabetów. Miasto posiadało urząd pocztowy trzeciej klasy ze stacją telegraficzną i poczthalterią oraz komisariat policji. Mieszkańcy trudnili się głównie rolnictwem. W mieście rozwijało się również rzemiosło. Liczną grupą rzemieślników byli szewcy i młynarze. W drugiej połowie XIX wieku w mieście odbywały się cztery jarmarki rocznie. W okolicy miasta funkcjonowały również dwie gorzelnie[7]. Miasto zaczęło szybciej się rozwijać po powstaniu węzła kolejowego na przełomie XIX i XX wieku. W Jarocinie krzyzowały się dwie koleje żelazne poznańsko-kluczborska z oleśnicko-gnieźnieńską. Miasto zyskało szybkie połączenie kolejowe z innymi wielkopolskimi miastami. Stacja jarocińska leżała 47 kilometrów od Ostrowa, 66 od Gniezna, 67 od Poznania, 92 od Kępna, 94 od Oleśnicy i 133 od Kluczborka[7].
27 grudnia 1918 wybuchło powstanie wielkopolskie. Powstańcy opanowali punkty strategiczne miasta: pocztę i dworzec kolejowy, uniemożliwiając ewentualne transporty wojsk niemieckich. Jarocin został ostatecznie przejęty przez oddziały polskie 1 stycznia 1919.
II wojna światowa
W czasie II wojny światowej z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich.
Od 1945
Jarocin został zajęty w styczniu 1945 roku przez radzieckie jednostki 33 armii 1 Frontu Białoruskiego. W walkach o miasto zginęło 56 żołnierzy Armii Czerwonej[9].
Przed 1975 i od 1999 siedziba powiatu jarocińskiego.
W latach 1975–1998 Jarocin administracyjnie należał do województwa kaliskiego, w którym był czwartym największym miastem pod względem liczby mieszkańców (21,5 tys. mieszk. w 1981)[10]. W tym czasie m.in. wybudowano Dom Kultury (1976)[10], wybudowano nową fabrykę Jarocińskich Fabryk Mebli (1977), oddano do użytku obwodnicę (ul. Wojska Polskiego) w ciągu ówczesnej drogi krajowej nr 38 (Kalisz – Poznań) (1978), wybudowano nowy zakład produkcyjny (zakład nr 2) Jarocińskiej Fabryki Obrabiarek „Ponar-Jafo” (1982)[10][11]. Od 1970 odbywały się festiwale muzyki rockowej, kolejno Wielkopolskie Rytmy Młodych (1970–1979), Ogólnopolski Przegląd Muzyki Młodej Generacji (1980–1982), Festiwal Muzyków Rockowych (1983–1994).
15 lipca 2011 u zbiegu ulic Świętego Ducha i Wojska Polskiego odsłonięto pomnik glana, wykonany z żywic epoksydowych, o wysokości ponad 2 m.
6 stycznia 2012 około godziny 16:37 Jarocin nawiedziło trzęsienie ziemi o sile około 4 stopni w skali Richtera. Było to pierwsze odnotowane w tym rejonie trzęsienie ziemi[12][13].
W 2017 zlikwidowano Jarocińską Fabrykę Mebli (od 2007 zakład produkcyjny przedsiębiorstwa Paged), która działała od 1968[10].
1 stycznia 2018 obszar Jarocina zwiększył się o 44,33 ha przez włączenie do dotychczasowego obszaru miasta części obszaru obrębów ewidencyjnych Cielcza (42,78 ha) i Roszków (1,55 ha) z gminy Jarocin[14].
Klimatogram dla Jarocina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
28
0
-6
|
24
2
-5
|
27
7
-1
|
34
14
3
|
53
19
8
|
63
22
11
|
74
24
13
|
64
23
12
|
46
19
9
|
37
13
5
|
38
6
1
|
36
2
-3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: Climate Data[15] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Klimat
Najczęściej obserwowane wiatry pochodzą z sektora zachodniego (ok. 80%) z tendencją do wzrostu udziału wiatrów z kierunku południowo-zachodniego i dalej południowego. Siła wiatrów jest zmienna, przy czym najsilniejsze wiatry wieją z zachodu, w okresie półrocza zimowego.
Amplitudy temperatur są mniejsze od przeciętnych, wiosna i lato wczesne, natomiast zima jest krótka i łagodna. Region ten charakteryzuje się najniższymi opadami w Polsce, średnio wynoszące ok. 550 mm[16].
Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +8,9 °C. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń, a najcieplejszy lipiec.
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | -1.1 | 1.1 | 6.3 | 13.2 | 18.8 | 21.8 | 23.2 | 22.8 | 18.6 | 12.9 | 5.9 | 1.0 | 12,0 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | -3.9 | -1.9 | 2.4 | 8.4 | 13.6 | 16.6 | 18.0 | 17.6 | 13.8 | 8.7 | 3.1 | -1.9 | 8,9 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | -6.8 | -5.0 | -1.4 | 3.6 | 8.5 | 11.5 | 12.8 | 12.5 | 9.0 | 4.6 | 0.4 | -3.8 | 3,8 |
Opady [mm] | 29 | 27 | 27 | 38 | 61 | 80 | 86 | 69 | 43 | 37 | 37 | 34 | 568 |
Średnia liczba dni z opadami | 6 | 6 | 6 | 6 | 9 | 10 | 10 | 8 | 8 | 6 | 8 | 8 | 91 |
Źródło: https://www.meteovista.pl/Europa/Polska/Jarocin/4079868 |
Lasy
- tzw. Zdrój, płn.-zachodnia strona miasta, liczne stare i pomnikowe drzewa,
- las przy szosie do Gostynia, dwa duże głazy narzutowe – „Kamienie Księcia Radolina”.
- tzw. Tumidaj, płd.-wschodnia strona miasta (przy drodze wylotowej na Ostrów), las mieszany
- las przy szosie do Roszkowa, las mieszany
Parki i skwery
- Zobacz też: Parki Jarocina.
Teren zieleni wzdłuż ulic: Do Zdroju, Wrzosowa, Maratońska i Św. Ducha |
Skwer przy skrzyżowaniu ulic: Moniuszki i al. Niepodległości |
Skwer przy al. Niepodległości przy Szkole Podstawowej nr 2 |
Skwer przy ul. ks. kard. S. Wyszyńskiego |
Skwer przy ul. Św. Ducha (przy sklepie DINO) |
Skwer przy skrzyżowaniu ulic: Św. Ducha i Żerkowskiej |
Rondo na ul. Sportowej |
Rondo im. Braci Kaniewskich przy ul. M. Skłodowskiej – Curie |
Łąka kwietna przy ul. Moniuszki |
Rondo im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego przy ul. Powstańców Wielkopolskich i Wojska Polskiego |
Skwery na os. 700 – lecia, przy ulicach: Harcerskiej, Śniadeckich oraz Żwirki i Wigury |
Park im. mjr. Zbigniewa hr. Ostroróg-Gorzeńskiego |
Skwer Pamięci przy ul. Wrocławskiej |
Teren zieleni izolacyjnej wzdłuż ul. Zdzisława Skarżyńskiego |
- Główny artykuł: Podział administracyjny Jarocina.
Miasto podzielone jest na 15 jednostek pomocniczych – 15 osiedli:
- Stare Miasto
- Tadeusza Kościuszki
- Mikołaja Kopernika
- Śródmieście
- Ciświca
- Tumidaj
- Bogusław
- 1000-lecia
- 700-lecia
- Glinki
- Ługi
- Wojska Polskiego
- Os. Konstytucji 3 Maja I
- Os. Konstytucji 3 Maja II
- Polna
Pod względem liczby ludności Jarocin jest na 14 miejscu w województwie wielkopolskim i 17 pod względem gęstości zaludnienia.
Dane z 31 grudnia 2021[1]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 26 410 | 100 | 13 777 | 52,17 | 12 633 | 47,83 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 1202,6 | 627,4 | 575,2 |
- Przewodniczący Rady Miasta: Karolina Wielińska-Kuś
- I Wiceprzewodniczący Rady Miasta: Lechosława Dębska
- II Wiceprzewodniczący Rady Miasta: Paweł Adamkiewicz
Ugrupowanie | Kadencja 2002–2006[17] | Kadencja 2006–2010[18] | Kadencja 2010–2014[19] | Kadencja 2014–2018[20] | Kadencja 2018–2023[21] |
---|---|---|---|---|---|
Sojusz Lewicy Demokratycznej | 5 (SLD-UP) | 1 | 3 | – | – |
Samoobrona RP | 1 | – | – | – | – |
Polskie Stronnictwo Ludowe | 2 | – | 4 | 3 | – |
KWW Katarzyny Szymkowiak | – | – | – | – | 6 |
KWW Stanisława Martuzalskiego | – | – | 1 (Porozumienie Obywatelskie) | 2 | – |
Teraz Jarocin | 9 | – | – | – | – |
Jarocińskie Forum Gospodarcze | 1 | – | – | – | – |
Unia Wielkopolan | 3 | – | – | – | – |
KWW Lidii Czechak | – | – | 2 | – | – |
Prawo i Sprawiedliwość | – | – | – | 1 | 2 |
KWW Jarociniacy | – | 5 | – | – | – |
KWW WS Ziemi Jarocińskiej | – | 4 | – | – | – |
Ziemia Jarocińska | – | 11 | 11 | 15 | 13 |
Okres | Flaga | Państwo | Jednostka administracyjna |
---|---|---|---|
1320–1569 | Królestwo Polskie | województwo kaliskie | |
1569–1793 | Rzeczpospolita Obojga Narodów | województwo kaliskie | |
1793–1807 | Królestwo Prus | departament poznański | |
1807–1815 | Księstwo Warszawskie | departament poznański | |
1815––1919 | Królestwo Prus | rejencja poznańska | |
1919–1939 | Rzeczpospolita Polska | województwo poznańskie | |
1939–1945 | III Rzesza Niemiecka | Kraj Warty | |
1945–1952 | Rzeczpospolita Polska | województwo poznańskie | |
1952–1975 | Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo poznańskie | |
1975–1989 | Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo kaliskie | |
1989–1998 | Rzeczpospolita Polska | województwo kaliskie | |
1999– | Rzeczpospolita Polska | województwo wielkopolskie |
Obiekty wpisane w rejestr zabytków
- Historyczny układ miasta (XIII w.)
- Kościół pw. św. Marcina z 1610 – wieża z hełmem z XIX wieku, wyposażenie wnętrz z XVII wieku, barokowe, rokokowe, klasycystyczne, na murze zegar słoneczny, przed kościołem dwa głazy narzutowe z wydrążonymi wnękami na kropielnice
- Ratusz wzniesiony w latach 1799–1804 z podcieniami, obecnie siedziba władz i Muzeum Regionalnego
- Zespół pałacowo-parkowy:
- Pałac Radolińskich, neogotycki (1836–1850)
- Skarbczyk w parku pałacowym – pozostałość średniowiecznego zamku, odbudowany przed 1894 (obecnie siedziba Muzeum Regionalnego)
- ruiny gotyckiego kościoła pw. św. Ducha z 1516 (od 1856 w ruinie)
- park krajobrazowy, założony w połowy XIX na terenach ogrodu przyzamkowego
- Kościół poewangelicki pw. św. Jerzego – Zbudowany w latach 1847–1848, gruntownie przebudowany na neoromański w 1894r. Nie tynkowany, jednonawowy z wieżą o ażurowym zwieńczeniu ostrosłupowym.
- Dworzec kolejowy – wybudowany w latach 1870–1875, piętrowy, nie tynkowany z malowidłami w nadokiennikach. Jest ostatnim zachowanym wielkim pruskim dworcem węzłowym na terenie Wielkopolski.
- Hotel Polonia – powstał w XIX wieku, jako reprezentacyjny obiekt hotelowy. Od 2007 roku mieści się w nim oddział PKO BP
- Cmentarz ewangelicko-augsburski (1777), wraz z bramą główną, kaplicą i domem grabarza (pocz. XX w.)
- Dom katolicki św. Józefa (1904) – budynek nawiązujący do stylów romańskiego i gotyckiego. Zbudowany został z czerwonej, klinkierowej cegły.
- Spichlerz (pocz. XIX w.) – budynek gospodarczy, obecnie znajduje się w nim muzeum Spichlerz Polskiego Rocka
Pozostałe obiekty historyczne
- Kościół parafialny Chrystusa Króla (1930)
- Gmach Poczty Pruskiej (pocz. XX w.)
- Miejska wieża ciśnień (1903)
- Synagoga (I poł. XIX w.)
- Gmach Banku Spółdzielczego (II poł. XIX w.)
- Urząd miasta i gminy (1892)
Pomniki
- Pomnik Jana Pawła II przy kościele pw. Chrystusa Króla
- Pamiątkowy głaz poświęcony „Solidarności” przy ul. Wyszyńskiego
- Pomniki mjra Zbigniewa Gorzeńskiego, powstańców Bronisława Kirchnera i Feliksa Łabędzkiego oraz pierwszego burmistrza po odzyskaniu niepodległości Franciszka Basińskiego w Parku Gorzeńskiego
- Pomnik glana
- Pomnik Jana Szyszki, ministra środowiska w latach 2015–2018, w Parku Szubianki[22]