Język friulski
język romański północnych Włoch / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Język friulski?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Język friulski a. friulański a. furlański – jeden z języków retoromańskich, największy pod względem liczby mówiących.
Obszar | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących |
ponad 0,5 miliona | ||||||
Pismo/alfabet | |||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
Status oficjalny | |||||||
Organ regulujący | Agjenzie regjonâl pe lenghe furlane | ||||||
UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||||||
Ethnologue | 4 edukacyjny↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-1 | brak | ||||||
ISO 639-2 | fur | ||||||
ISO 639-3 | fur | ||||||
IETF | fur | ||||||
Glottolog | friu1240 | ||||||
Ethnologue | fur | ||||||
SIL | FRL | ||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Posługuje się nim ponad pół miliona osób, przede wszystkim Friulowie, ale również niektórzy Włosi i Słoweńcy mieszkający w regionie autonomicznym Friuli-Wenecja Julijska (północno-wschodnie Włochy). Dawniej obszar języka furlańskiego obejmował Triest i część Istrii, lecz później język furlański został wyparty z wybrzeża Morza Adriatyckiego przez język włoski oraz język słoweński i obecnie jego zasięg ogranicza się do historycznych granic regionu Friuli. W 1999 roku został oficjalnie uznany przez państwo włoskie.
Dawniej język furlański, język ladyński i język romansz były często uważane za trzy regionalne odmiany języka retoromańskiego. Badania R. A. Halla Jr. przemawiają jednak za uznaniem ich za trzy odrębne języki.
We furlańskim występuje pewna liczba wyrazów słowiańskiego pochodzenia, zaczerpniętych z sąsiednich dialektów słoweńskich, np. cos (czyt. kos, „kosz, koszyk”), colaç (czyt. kolacz, „kołacz, obwarzanek”).
Furlański jako język literacki dopiero się kształtuje. Obecnie istnieją dwie skodyfikowane pisownie. Pierwsza z nich, opracowana przez miłośników języka furlańskiego Gianniego Nazziego i Giorgia Faggina, charakteryzuje się użyciem zaczerpniętego z języków słowiańskich znaku diakrytycznego (haczka), np. w literze č. Druga, stworzona w 1986 roku na zamówienie władz prowincji Udine przez katalońskiego profesora Xaviera Lamuelę, w większym stopniu uwzględnia zróżnicowanie dialektalne języka furlańskiego i została w 1996 roku przyjęta jako oficjalna przez władze regionu autonomicznego Friuli-Wenecja Julijska.
Literatura w języku furlańskim jest stosunkowo skąpa. Najbardziej znanym jej przedstawicielem jest Pier Paolo Pasolini, którego matka była Friulką, i który w tym języku tworzył swoje wczesne utwory poetyckie. Niektóre ze swoich powieści napisał w języku friulskim włoski pisarz współczesny Carlo Sgorlon(inne języki).
Na używanie języka furlańskiego decyduje się część wykonawców muzyki popularnej. Co roku ukazuje się kilkanaście albumów muzycznych z tekstami w tym języku, reprezentujących takie gatunki jak rock, blues, folk, hip-hop czy muzyka eksperymentalna. Szlak przecierał hardcore punkowy zespół Inzirli, działający w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych. Do znanych zespołów śpiewających w języku furlańskim należą Arbe Garbe i 'Zuf de Žur.