Kalendarium historii Krakowa
kalendarium historii miasta Kraków / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Kalendarium historii Krakowa?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
Ten artykuł od 2008-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
- 801–850 – Powstanie pierwszej osady otoczonej palisadą.
- 955–965 – przypuszczalnie Kraków znalazł się pod panowaniem czeskim.
- 965/966 – Najstarsza wzmianka o Krakowie, wypowiedziana przez arabskiego podróżnika Ibrahima ibn Jakuba.
- 987–989 – Kraków zostaje włączony do państwa Piastów.
- 990–992 – Mieszko I, wraz z żoną Odą, poddał opiece Stolicy Apostolskiej swoje państwo.
- 1000 – Podporządkowanie biskupa krakowskiego Poppona arcybiskupowi gnieźnieńskiemu podczas wizyty cesarza Ottona III w Polsce[1].
- 1013 – Prowincja krakowska oddana została przez Bolesława I Chrobrego synowi Mieszkowi II. Budowa rezydencji książęcej i nowych obiektów sakralnych na Wawelu.
- 1020 – Bolesław Chrobry rozpoczął budowę pierwszej katedry wawelskiej.
- 1025, 17 czerwca – śmierć Bolesława I Chrobrego, pierwszego koronowanego władcy Polski, panującego również nad Małopolską.
- 1039 – Kazimierz Odnowiciel zajął Wielkopolskę i dawną ziemię Wiślan wraz z Krakowem.
- 1040 – Kraków zaczął pełnić funkcję stolicy Polski, po zrujnowaniu przez Brzetysława I Poznania i Gniezna.
- 1041 – Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę ze zniszczonego Gniezna do Krakowa. Kraków stał się oficjalnie stolicą Polski.
- 1044 – Fundacja pierwszego klasztoru na ziemiach polskich w Tyńcu pod Krakowem.
- 1046 – Pierwszy metropolita Polski Aaron, którego siedziba znajdowała się w Krakowie.
- 1. połowa XI w. – Budowa drewnianego kościoła św. Wojciecha.
- 1072 – Biskupem Krakowa został Stanisław ze Szczepanowa.
- 1076:
- 25 grudnia – koronacja na króla Polski Bolesława II Śmiałego w katedrze gnieźnieńskiej.
- Powołanie mennicy państwowej w Krakowie.
- 1079:
- Rozpoczęcie budowy kościoła św. Andrzeja, z fundacji palatyna Sieciecha. Kościół ten był główną świątynią osady Okół. Budowę ukończono w roku 1098.
- 11 kwietnia – zabójstwo biskupa Stanisława ze Szczepanowa przez króla Bolesława II Śmiałego.
- Ucieczka Bolesława II Śmiałego na Węgry związana z zabójstwem biskupa Stanisława oraz buntem możnych przeciw prowadzonej przez niego polityce.
- Objęcie władzy zwierzchniej przez Władysława I Hermana. Kraków przestał być stolicą państwa na rzecz Płocka.[potrzebny przypis]
- 1085 – Początek budowy kościoła św. Idziego.
- 1088 – Przeniesienie ciała biskupa Stanisława ze Skałki do katedry wawelskiej.
- ok. 1090 – Władysław I Herman rozpoczął budowę drugiej, romańskiej katedry na Wawelu.
- 1102 – Zajęcie Krakowa przez Bolesława III Krzywoustego.
- 1113 – Gall Anonim rozpoczął pisanie pierwszej kroniki polskiej, w której przedstawił dzieje Polski od początku dynastii Piastów po czasy mu współczesne. Kronikę ukończył w 1116 r.
- 1115 – Konsekracja krypty św. Leonarda w katedrze wawelskiej przez biskupa krakowskiego Maura.
- 1123 – Pierwsza historyczna wzmianka o Prądniku Białym, nosił nazwę Prutnic i należał do biskupów krakowskich.
- 1125 – Pierwszy udokumentowany pożar Krakowa.
Lata 1138–1319 – okres rozbicia dzielnicowego Polski
- 1138:
- Bolesław III Krzywousty ustanowił, w statucie sukcesyjnym, Kraków stolicą dzielnicy senioralnej i siedzibą księcia zwierzchniego (princepsa). Kraków odzyskał status stolicy Polski.
- 28 października – śmierć Bolesława III Krzywoustego. Księciem zwierzchnim został Władysław II Wygnaniec.
- 1142 – Konsekracja drugiej katedry wawelskiej (Hermanowskiej) przez biskupa krakowskiego Roberta.
- 1146:
- Ucieczka do Niemiec Władysława II Wygnańca po klęsce w wojnie z „juniorami”.
- Władzę w Krakowie przejął Bolesław IV Kędzierzawy, książę mazowiecki.
- 1162:
- Sprowadzone zostały z Czech do Krakowa siostry zakonu Norbertanek. Jaksa z Kopanicy ufundował dla nich klasztor.
- Jaksa z Kopanicy, zamożny szlachcic, późniejszy założyciel zakonu bożogrobców, podarował klasztorowi norbertanek łąkę między Zwierzyńcem a Łobzowem – dzisiejsze Błonia.
- 1173, 5 stycznia – zmarł w Krakowie Bolesław IV Kędzierzawy, pierwszy władca z dynastii Piastów pochowany w Krakowie na Wawelu. Księciem zwierzchnim został Mieszko III Stary, książę Wielkopolski.
- 1177 – W Małopolsce wybuchł bunt możnowładztwa przeciwko Mieszkowi III Staremu. Mieszko Stary został wygnany z kraju, a na tron krakowski powołany Kazimierz II Sprawiedliwy, najmłodszy syn Bolesława III Krzywoustego, który łamiąc postanowienia senioratu zalegalizował swe rządy na zjeździe w Łęczycy.
- 1184 – Sprowadzenie do Krakowa ciała św. Floriana.
- 1185 – Rozpoczęcie budowy kościoła św. Floriana. W 1216 roku kościół konsekrowany został przez biskupa krakowskiego i kronikarza Wincentego Kadłubka.
- 1191 – Tymczasowe opanowanie Krakowa przez Mieszka III Starego.
- 1194 – Władzę w Krakowie przejął małoletni Leszek Biały, książę krakowski. W rzeczywistości rządy sprawowała regencja, na której czele stanęła Helena znojemska. Współregentami zostali wojewoda krakowski Mikołaj i biskup krakowski Pełka.
- 1198:
- 1200, 5 maja – trzęsienie ziemi w Krakowie.
- 1202, 13 lub 14 marca – śmierć Mieszka III Starego w Kaliszu. Objęcie rządów przez jego syna Władysława III Laskonogiego.
- 1202 lub 1206 – Obalenie przez możnych Władysława III Laskonogiego. Powołanie na tron krakowski Leszka Białego.
- 1205 – spłonęła katedra na Wawelu.
- 1208 – Wincenty Kadłubek, autor Kroniki polskiej (Chronica Polonorum), wybrany został na biskupa krakowskiego. Był pierwszym biskupem powołanym na to stanowisko z wyboru kanonicznego.
- 1210, 9 czerwca – Mieszko I Plątonogi objął rządy, po przywróceniu przez papieża Innocentego III zasady senioratu.
- 1212, 11 maja – pierwsza udokumentowana wzmianka o Bieżanowie. Był to rodzinny zapis testamentowy mówiący o rycerzu Radwanie, który swej bratowej zwraca dobra Bieżanowa.
- 1218, 29 września – Iwo Odrowąż, po wyborze przez kapitułę, został zatwierdzony na biskupa krakowskiego przez papieża Honoriusza III.
- 1220:
- Biskup krakowski Iwo Odrowąż założył, na Prądniku Białym, pierwszy szpital na terenie dzisiejszego Krakowa, prowadzony przez Zakon Kanoników Ducha Świętego, przeniesiony do Krakowa w 1244 r.
- Poświadczony po raz pierwszy włodarz Krakowa. Oznacza to początki organizacji krakowskiej gminy miejskiej[2].
- 1222:
- Powstanie w Krakowie zgromadzenia dominikanów. Ten pierwszy polski zakon wziął w posiadanie kościół św. Trójcy (obecny dominikanów), parafia miejska została przeniesiona do kościołów Mariackiego i Wszystkich Świętych.
- Biskup krakowski Iwo Odrowąż sprowadził cystersów i osadził ich we wsi Mogiła, ufundował również kościół. Powstało tam, istniejące do dziś, opactwo z klasztorem i kościołem.
- 1223:
- 12 marca – poświęcono kościół Świętej Trójcy w Krakowie.
- Z inicjatywy biskupa Iwo Odrowąża, powstała pierwsza w mieście szkoła parafialna.
- 1225 – Nieudana próba opanowania Krakowa przez Henryka Brodatego.
- 1227:
- 24 listopada – zbrodnia gąsawska. Książę Leszek Biały został zamordowany w Gąsawie.
- 1228:
- Początek walk o Kraków książąt Konrada mazowieckiego, Władysława Laskonogiego i Henryka Brodatego.
- Z tytułu opieki nad małoletnim Bolesławem V Wstydliwym władzę przejął Władysław Laskonogi. Osłabiony konfliktem w Wielkopolsce, przekazał rządy Henrykowi Brodatemu.
- 1229 – Krótkotrwałe opanowanie Krakowa przez Konrada I mazowieckiego.
- 1230 – Pożar kościoła katedralnego.
- 1237:
- Książę Henryk Pobożny sprowadził franciszkanów z Pragi.
- Doprowadzenie do Krakowa w okolice dzisiejszego klasztoru oo. reformatów wody rzeki Rudawa, za pomocą koryta Młynówki Królewskiej.
- Powstały Górne Młyny Królewskie, przedsiębiorstwo działające w rejonie rozwidlenia dzisiejszych ulic Łobzowskiej i Garbarskiej[3].
- 1238, 19 marca – śmierć Henryka I Brodatego w Krośnie Odrzańskim, władzę przejął jego syn Henryk Pobożny.
- 1239 – Kunegunda (Święta Kinga), córka króla Węgier Beli IV została zaślubiona księciu Bolesławowi Wstydliwemu według kanonicznej formy sponsalia de futuro.
- 1241:
- 18 marca – I najazd mongolski na Polskę: bitwa z Tatarami pod Chmielnikiem, zakończona klęską rycerstwa krakowskiego i sandomierskiego.
- 28 marca – Tatarzy zdobyli i ograbili Kraków.
- 31 marca – spalenie Krakowa. Ocalał jedynie kamienny kościół św. Andrzeja i Wawel. Zginęło około 3 tys. ludzi.
- 1 kwietnia – połączenie sił tatarskich w rejonie Krakowa. Po połączeniu sił Batu-chan wyruszył na Śląsk.
- 9 kwietnia – śmierć księcia Henryka Pobożnego w bitwie pod Legnicą.
- 10 lipca – książę Konrad mazowiecki wkroczył do zniszczonego przez Tatarów Krakowa.
- 1244 – Z Prądnika pod Krakowem do Krakowa, za sprawą biskupa Jana Prandoty, zostali sprowadzeni duchacy (Zakon Kanoników Ducha Świętego)[4].
- 1243, 25 maja – Małopolanie pobili pod Suchodołem upominającego się o Kraków Konrada mazowieckiego. Władzę nad Małopolską objął syn Leszka Białego, Bolesław Wstydliwy.
- 1246 – Ostatni, nieudany najazd na Kraków pod wodzą Konrada mazowieckiego.
- 1249 – Konsekracja kościoła św. Franciszka w Krakowie.
- 1254:
- Biskup Jan Prandota powitał na Błoniach poselstwo z Asyżu przekazujące bullę kanonizacyjną biskupa Stanisława ze Szczepanowa, zamordowanego w 1079 r. przez króla Bolesława II Śmiałego.
- maj – Uroczystości kanonizacyjne biskupa Stanisława w Krakowie. Na uroczystości przybyło wielu książąt piastowskich, wśród nich książę krakowski Bolesław Wstydliwy, książę wielkopolski Przemysł I, książę kujawski Kazimierz, książę mazowiecki Siemowit oraz książę opolski Władysław. W związku z kanonizacją katedra wawelska otrzymała szereg przywilejów odpustowych.
- 1257:
- Przed 1257, a więc przed lokacją – Budowa fundamentów murowanego kościoła Najświętszej Panny Marii, na miejscu przyszłego Rynku.
- Przed 1257, a więc przed lokacją – Powstanie ul. Grodzkiej, wychodzącej z Rynku nie pod kątem prostym, czyli niezgodnie z zasadami prawa lokacyjnego.
- Przed 1257, a więc przed lokacją – Powstanie ul. Brackiej, Kanoniczej, Mikołajskiej. Ulice te zachowały krzywizny w celu uniknięcia już istniejących obiektów, czyli niezgodne z zasadami prawa lokacyjnego.
- Przed 1257, a więc przed lokacją – Powstanie kościołów św. Jana i św. Wojciecha, stojących ukośnie do wszystkich osi, czyli niezgodnie z zasadami prawa lokacyjnego.
- 5 czerwca – lokacja Krakowa na prawie magdeburskim. Książę sandomierski i krakowski, Bolesław zwany Wstydliwym, ogłosił uroczyście akt lokacji Krakowa, w przytomności matki księcia, Grzymisławy, jego świątobliwej małżonki Kunegundy, duchownych i świeckich dostojników[5].
- Wytyczenie Rynku krakowskiego.
- Z inicjatywy Bolesława Wstydliwego sprowadzeni zostali do Polski zakonnicy reguły św. Augustyna – Markowie.
- 1259:
- 31 stycznia – trzęsienie ziemi w Krakowie o sile szacowanej na 4,8 stopni w skali Richtera.
- Początek budowy na wzgórzu wawelskim zamku kamiennego.
- Drugi najazd tatarski, pod wodzą chana Burondy, na Polskę. Kraków został zdobyty, ocalał tylko Wawel. Książę Bolesław V Wstydliwy schronił się przed najeźdźcami na Węgrzech. Walki trwały do 1260 r.
- 1265 – Początek budowy drewnianego grodu na wzgórzu wawelskim.
- 1267 – Zaczęto prowadzić Rocznik kapituły krakowskiej – bezcenne źródło informacji o tym okresie.
- 1270, 17 sierpnia – rozpoczęła się trzydniowa pielgrzymka króla węgierskiego Stefana V do Krakowa.
- 1279, 10 grudnia – w krypcie kościoła franciszkanów w Krakowie pochowano księcia Bolesława V Wstydliwego[6].
- 1282 – Biskup Paweł z Przemiankowa i wojewoda sandomierski Janusz Starży stanęli na czele buntu możnowładztwa przeciw Leszkowi Czarnemu.
- 1285:
- Drugi bunt możnowładztwa przeciw Leszkowi Czarnemu.
- Książę Konrad Mazowiecki podczas walk z księciem Leszkiem Czarnym opanował Kraków, nie mogąc jednak zdobyć Wawelu spalił miasto.
- Z inicjatywy Leszka Czarnego, Kraków zaczęto otaczać fortyfikacjami obronnymi w postaci fos oraz budowli drewniano-ziemnych[7].
- 1287 – Trzeci najazd na Kraków Tatarów pod wodzą Tole Buki i Nogaj-chana. Dzięki wybudowanym fortyfikacjom miasto nie zostało zdobyte. Oblężenie trwało do 1288 r.
- 1288:
- 30 września – władca Polski książę Leszek Czarny zmarł bezpotomnie w Krakowie.
- Zajęcie Krakowa przez księcia wrocławskiego Henryka IV Prawego, który był desygnowany przez Leszka Czarnego, jego rządy trwały do 1290 r.
- 1290:
- Za panowania Przemysława II Kraków na krótko stracił status stolicy, stolicę stanowił ponownie Poznań.
- Na miejscu drewnianej świątyni, rozpoczęto budowę kościoła Mariackiego. Budowa kościoła zakończona została w roku 1300.
- Wacław II Czeski, późniejszy król polski, wybrany został przez możnowładztwo na tron krakowski.
- Władysław Łokietek, na krótko, zajął Kraków.
- 1291 – Kraków zajęty został przez wojska czeskie na okres 15 lat.
- 1294 – Jan Muskata, poplecznik czeskich królów i zagorzały przeciwnik Władysława Łokietka, objął biskupstwo w Krakowie.
- 1296 – Za panowania Wacława II Czeskiego, Kraków stał się ponownie stolicą Polski.
- 1298 – Z inicjatywy Wacława II Czeskiego rozpoczęto budowę murowanych z kamienia fortyfikacji oraz poszerzono miasto ku północy do dzisiejszej Bramy Floriańskiej (wzmiankowane w 1306 r.).
- 1299 – Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 2.000.
- 1300:
- Sierpień – koronacja na króla polskiego, Wacława II Czeskiego w katedrze gnieźnieńskiej. Koronacji dokonał arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka, dotychczasowy przeciwnik rządów czeskich w Polsce.
- Podjęto prace przy rozbudowie zamku wawelskiego.
- Pierwsze wzmiankowanie Rynku krakowskiego pod nazwą Ring[8].
- 1304 – Pierwsza wzmianka o Żydach zamieszkujących Kraków i o ulicy Żydowskiej, obecnie ul. św. Anny.
- 1305:
- 21 czerwca – w Pradze zmarł Wacław II Czeski, objęcie rządów przez jego syna Wacława III Czeskiego (tytularny król polski – niekoronowany).
- Pożar strawił katedrę wawelską.
- 1306:
- 8 maja – wybuchł wielki pożar koło kościoła Wszystkich Świętych. Zniszczył on nie tylko okoliczne domy, ale zniszczył również zamek z katedrą.
- 15 maja – książę Władysław Łokietek zajął Wawel, jednak sam Kraków pozostał wierny Czechom. Dopiero po śmierci króla Wacława III Czeskiego (4 sierpnia 1306 r.) poddał się Łokietkowi.
- 4 sierpnia – Wacław III Czeski został zamordowany w Ołomuńcu.
- Zajęcie Krakowa przez Władysława Łokietka, który nadał miastu przywileje podatkowe i handlowe (m.in. prawo składu), oraz potwierdził autonomiczność miasta.
- 1311:
- Bunt wójta Alberta przeciw Władysławowi Łokietkowi.
- Połączenie podgrodzia Okół z resztą miasta Krakowa, po rozebraniu murów od strony Wawelu. Stopniowo nowe mury podciągnięto po Wawel tworząc miasto i zamek.
- 1312 – Po stłumieniu buntu niemieckiego mieszczaństwa pod wodzą wójta Alberta, Władysław Łokietek cofnął przywileje nadane Krakowowi w 1306 r. i ograniczył samorząd miejski.
- 1315, 27 czerwca – książę Władysław Łokietek zawarł w Krakowie sojusz z władcami Danii, Szwecji, Norwegii, Meklemburgii, książętami z Rugii i Pomorza Zachodniego skierowany przeciw margrabiemu Brandenburgii Waldemarowi Wielkiemu, który był sojusznikiem króla Czech Jana Luksemburskiego, wroga Łokietka roszczącego sobie pretensje do korony polskiej.
Lata 1320–1385 – okres Zjednoczonego Królestwa Polskiego
- 1320:
- 20 stycznia – koronacja Władysława Łokietka i jego żony, Jadwigi, w ocalałej po pożarze części katedry wawelskiej. Od tego momentu Kraków stał się miejscem koronacji królów Polski. Koronacja Władysława Łokietka kończy okresu rozbicia dzielnicowego Polski.
- Z inicjatywy biskupa Nankera rozpoczęta została budowa nowej gotyckiej, trzeciej z kolei, katedry wawelskiej (1 – przedromańska, 2 – romańska, 3 – gotycka). Budowa została zakończona w roku 1364.
- 1322 – Sąd ziemski przysądził kapitule katedralnej wieś Bawół, której grunty weszły później w obręb miasta Kazimierz.
- 1324 – Umowa handlowa z Koszycami.
- 1331 – Władysław Łokietek nadał Krakowowi przywileje wolności od ceł na terenie całego państwa.
- 1333:
- 2 marca – zmarł Władysław Łokietek. Był pierwszym władcą Polski pochowanym w katedrze na Wawelu, która od tego momentu zaczęła pełnić rolę nekropolii królewskiej.
- 25 kwietnia – Kazimierz Wielki i jego żona Aldona Anna Giedyminówna zostali koronowani w katedrze na Wawelu.
- 1335 – Król Kazimierz Wielki założył przy Krakowie miasto, któremu nadał własne imię (Kazimierz).
- 1338 – Przywilej królewski Kazimierza Wielkiego dla kupców krakowskich.
- 1340 – Nadanie przez Kazimierza Wielkiego wsi Bawół miastu Kazimierz.
- 1342:
- Dokument Kazimierza Wielkiego określający zasady sprzedaży sukna w Krakowie. Przywożone sukno mogło być sprzedawane tylko w kramach, później zwanych sukiennicami.
- Kazimierz Wielki sprowadził z Czech do Krakowa zakon augustianów. Augustianie objęli później kościół św. Katarzyny.
- 1345, 12 lipca – oblężenie Krakowa: pod Kraków podeszły wojska Jana Luksemburczyka, króla czeskiego, ale zostały odrzucone od miasta i pobite.
- 1347 – Dekret Kazimierza Wielkiego zwany „Statutem Żup Krakowskich”, regulujący przemysł górniczy.
- 1348 – Epidemia dżumy (czarnej śmierci), która trwała do 1351 r.
- 1349, 13 grudnia – Kazimierz Wielki nakazał utopić w Wiśle kaznodzieję i wikarego katedry wawelskiej, księdza Marcina Baryczkę. Za ten czyn król został obłożony klątwą przez papieża Klemensa VI.
- 1350 – Papież nakazał Kazimierzowi Wielkiemu, w celu zdjęcia klątwy nałożonej za zabójstwo księdza Baryczki, budowę szeregu kościołów. W tych okolicznościach powstały na Kazimierzu kościoły św. Katarzyny i Bożego Ciała.
- 1352 – Król pożyczył od rajców wielką kwotę 1.600 kop groszy.
- 1353 – Dekret królewski zabraniający korzystania z drogi na Ruś obcym kupcom. Dekret ten stworzył krakowianom monopol na handel.
- 1354 – Dekret królewski zabraniający handlu w Krakowie pomiędzy kupcami nie krakowskimi (tzw. Dekret handlu „gościa gościem”).
- 1355 – Z fundacji Mikołaja Wierzynka (starszego) rozpoczęta została budowa prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie. Budowa zakończona została w 1365 r.
- 1356:
- 5 października – Kazimierz Wielki powołał do życia Sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku krakowskim.
- 5 października – Kazimierz Wielki ustanowił Sąd Sześciu Miast, w którym ławnicy z Wieliczki zasiadali na równi z ławnikami z Krakowa, Olkusza, Kazimierza, Sącza i Bochni.
- 1357 – Na terenach podkrakowskiej wsi Łobzów, Kazimierz Wielki wzniósł zamek, przekształcony później przez Stefana Batorego w renesansowy pałac.
- 1358:
- Przywilej Kazimierza Wielkiego nadany miastu Kraków, regulujący zasady funkcjonowania instytucji miejskich.
- Kazimierz Wielki zrzekł się na rzecz miasta Krakowa prawa do większości należących do króla obiektów na Rynku krakowskim.
- 1360 – Zaraza i głód w Krakowie.
- 1362 – Książę austriacki Rudolf IV uzgodnił z Kazimierzem Wielkim warunki kontaktów handlowych pomiędzy Krakowem i Wiedniem.
- 1363:
- 21 maja – w Krakowie odbył się ślub króla Czech i cesarza rzymskiego Karola IV z wnuczką króla Kazimierza Wielkiego, Elżbietą pomorską.
- Poselstwo polskie w Awinionie przedstawiło papieżowi Urbanowi V prośby króla Kazimierza Wielkiego, a wśród nich postulat założenia w Krakowie uniwersytetu.
- 1364:
- 28 marca – w obecności króla Kazimierza Wielkiego arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki dokonał uroczystej konsekracji katedry wawelskiej, co kończyło rozpoczętą 44 lata wcześniej budowę.
- 12 maja – Kazimierz Wielki powołał do życia Akademię Krakowską.
- 22 maja – Kazimierz Wielki nadał prawa miejskie Skawinie.
- 1 września – papież Urban V wydał bullę powołującą do życia Akademię Krakowską.
- Wrzesień – zjazd monarchów w Krakowie, na którym miano rozstrzygnąć konflikt pomiędzy Habsburgami i Andegawenami dotyczącego patriarchatu akwilejskiego. W zjeździe udział wzięli: cesarz Karol IV, król Węgier Ludwik Andegaweński, Waldemar Duński, król Cypru Piotr, Rudolf IV książę Austrii, Siemowit III książę mazowiecki, Władysław Opolczyk książę opolski, Bogusław V Pomorski książę słupski oraz książę Bolko Świdnicki. Według legendy monarchów miał podejmować ucztą patrycjusz krakowski Mikołaj Wierzynek (młodszy), bankier króla Kazimierza Wielkiego.
- 1366:
- Kazimierz Wielki założył przy Krakowie miasto na prawie magdeburskim, któremu nadał nazwę Florencja, pochodzącą od wezwania kościoła parafialnego. W XV w. pierwotną nazwę Florencja wyparła nazwa Kleparz (Clepardia).
- Siostry Norbertanki zawarły umowę z magistratem Krakowa, zamieniając ziemię dzisiejszych Błoń krakowskich na kamienicę przy ulicy Floriańskiej.
- 1367:
- Kazimierz Wielki przeprowadził reformę monetarną i wprowadził do obiegu grosz krakowski.
- Kazimierz Wielki nadał przywileje Żydom małopolskim.
- Wielki pożar Krakowa.
- 1368:
- 21 kwietnia – król Kazimierz Wielki wydał Statut żupny.
- Kazimierz Wielki mianował bankiera żydowskiego Lewko, na żupnika największego zakładu przemysłowego w ówczesnej Europie – Żupy krakowskiej.
- 1370:
- 5 listopada – król Kazimierz Wielki umarł o wschodzie słońca.
- 17 listopada – Ludwik Andegaweński został koronowany na Wawelu na króla Polski (Polska Andegawenów).
- Zaraza morowa.
- 1373 – Władze miejskie Krakowa wydały zarządzenie o obowiązku utrzymywania w czystości ulic przez właścicieli przyległych kamienic.
- 1374 – Rada miejska Krakowa uchwaliła pierwszy porządek ogniowy obowiązujący w mieście.
- 1376 – Pierwsza pisana wzmianka o osadzie Stradom.
- 1378:
- Ludwik Andegaweński potwierdził przywileje miasta Krakowa w zamian za prawo do sukcesji tronu polskiego.
- Konsekracja kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty przez biskupa krakowskiego Jana.
- 1380:
- 29 grudnia – zmarła Elżbieta Łokietkówna. Namiestnikami Zjednoczonego Królestwa Polskiego zostali przywódcy stronnictwa prowęgierskiego: krakowski biskup Zawisza z Kurozwęk i czterej wielkorządcy.
- Początek przebudowy krakowskich Sukiennic, wybudowanych w okresie panowania w Krakowie księcia Bolesława Wstydliwego. Prace zakończono w roku 1400, Sukiennice uzyskały charakter budowli gotyckiej.
- 1382, 10 września – w Trnawie zmarł król Polski i Węgier, Ludwik Andegaweński.
- 1383 – Ukończona została budowa Wieży Ratuszowej w Krakowie.
- 1384, 15 października – Jadwiga została koronowana na króla Polski, na zamku w Krakowie, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę.
- 1385 – Przybycie poselstwa wielkiego księcia litewskiego Jagiełły z prośbą o rękę Jadwigi (Unia w Krewie).
Lata 1386–1453 – okres panowania pierwszych Jagiellonów
- 1386:
- 15 lutego – Władysław Jagiełło ze swoim bratem Wiguntem przyjęli chrzest w kościele św. Franciszka z Asyżu w Krakowie.
- 18 lutego – Jadwiga i Władysław Jagiełło uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze na Wawelu.
- 4 marca – koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę.
- 1387 – Kraków jest poświadczony jako miasto członkowskie Hanzy.
- 1388 – Miasto Kraków zakupiło wieś Grzegorzowice (Grzegórzki), a w roku następnym wieś Dąbie.
- 1389 – Z inicjatywy Kongregacji Kupieckiej, został ustanowiony pierwszy w Krakowie cennik na towary rzemieślnicze.
- 1392 – Rozpoczęcie przebudowy kościoła Wniebowzięcia Maryi Panny (kościoła Mariackiego) z typu halowego na bazylikowy. Przebudowa ukończona została w 1397 r.
- 1393 – Królowa Jadwiga założyła przy katedrze Kolegium Psałterzystów.
- 1394 – Mieszczanin Piotr Gerardorf nabył kamienicę zwaną Lapidea Magna, prawdopodobnie na zlecenie króla. Kamienica ta, uwolniona od długów i zobowiązań wobec żydowskich sąsiadów, stała się zalążkiem i siedzibą Collegium Maius.
- 1395:
- Władysław Jagiełło i jego żona Jadwiga ufundowali kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z klasztorem Karmelitów Trzewiczkowych na Garbarach.
- Kulminacja sporu między Krakowem a Lwowem.
- 1397:
- 11 stycznia – dzięki staraniom Jadwigi Andegaweńskiej, Akademia Krakowska uzyskała zezwolenie papieskie na organizację wydziału teologicznego.
- Jadwiga Andegaweńska i Władysław Jagiełło sprowadzili do Krakowa zakon Karmelitów.
- 1399:
- 17 lipca – na skutek komplikacji poporodowych zmarła Jadwiga Andegaweńska, królowa Polski. Na krótko przed śmiercią powiedziała przebywającemu w Krakowie krzyżackiemu komturowi: „Dokąd ja żyję, potrwa pokój, ale kiedy umrę, macie pewną wojnę z Polską”[9].
- Pierwsza pisemna wzmianka o miejskim wodociągu „rurmusie”, zasilanym wodami rzeki Rudawy.
- 1400:
- 24 lipca – w Collegium Maius odbyły się pierwsze wykłady akademickie.
- 26 lipca – Władysław Jagiełło nadał przywilej Akademii Krakowskiej, reaktywując działalność uczelni. Fundusze na uczelnię pochodziły ze sprzedaży klejnotów zmarłej królowej Jadwigi.
- 1402, 29 stycznia – ślub Władysława Jagiełły z Anną Cylejską w katedrze wawelskiej.
- 1403:
- 25 lutego – koronacja Anny Cylejskiej, drugiej żony Władysława Jagiełły.
- Trzęsienie ziemi w Krakowie.
- 1405:
- 26 maja – powstał ogień koło kościółka św. Piotra. Ogarnął on swym działaniem domy przy ulicy Grodzkiej i Kanoniczej oraz kościoły: św. Piotra, św. Marcina, św. Marii Magdaleny, św. Andrzeja i Collegium Juridicum.
- Władysław Jagiełło sprowadził z Kłodzka zakon Kanoników Regularnych i osadził ich przy kościele Bożego Ciała w podkrakowskim Kazimierzu.
- 1406, 7 grudnia – ścięto oskarżonego o kradzież pieniędzy miejskich Andrzeja Wierzynka, rajcę, potomka znanej i bogatej rodziny kupieckiej Wierzynków.
- 1407 – Podczas rozruchów przeciw Żydom, od ognia rozpalonego przy kościele św. Anny zapaliła się cała zachodnia część miasta.
- 1409:
- Przybyły z Pragi w roku 1400, Mikołaj Isner, uczony i pedagog, założył w Krakowie bursę dla ubogich studentów z Litwy i Rusi.
- Delegacja Uniwersytetu Krakowskiego wzięła udział w soborze w Pizie.
- 1410:
- Władysław Jagiełło opuścił Kraków, udając się na wojnę z zakonem krzyżackim (Bitwa pod Grunwaldem).
- Kongregacja Kupiecka, składająca się w większości z osadników niemieckich, wsparła finansowo wyprawę króla.
- 1411 – W katedrze wawelskiej zawieszono chorągwie zdobyte podczas wojny z Zakonem Krzyżackim.
- 1414 – Wystąpienie Pawła Włodkowica, rektora Akademii Krakowskiej, na soborze w Konstancji.
- 1417:
- 19 listopada – koronacja Elżbiety Pileckiej, trzeciej żony Władysława Jagiełły.
- Decyzja Władysława Jagiełły o rozbudowie Akademii Krakowskiej.
- Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Krakowie.
- 1418 – Władysław Jagiełło nadał prawo patronatu nad kościołem św. Anny mistrzom Akademii Krakowskiej oraz opatowi mogilskiemu. Od tego moment kościół ten stał się kościołem akademickim.
- 1419 – Wielka powódź w Krakowie, która rozniosła drewno składowane w krakowskim porcie rzecznym.
- 1420 – Powstanie najstarszej udokumentowanej pieczęci Akademii Krakowskiej.
- 1421, 8 kwietnia – w Krakowie został podpisany antykrzyżacki sojusz zaczepno-obronny między Władysławem Jagiełłą a margrabią Brandenburgii, Fryderykiem I.
- 1422:
- 27 września – Kraków świadkował na akcie pokoju melneńskiego, zawartego z Zakonem Krzyżackim.
- 4 października – akt fundacyjny Kapituły Krakowskiej, ustanawiający parafię w Bieżanowie. W dokumencie tym jest mowa o budowie kościoła drewnianego i o wyznaczeniu dochodu dla plebana.
- Władysław Jagiełło zezwolił na budowę fosy wokół Kazimierza.
- 1423 – Biskupem krakowskim został Zbigniew Oleśnicki, znany ze wzmacniania wpływów kościoła na politykę państwa.
- 1424:
- 12 lutego – koronacja Zofii Holszańskiej, czwartej żony Władysława Jagiełły.
- 31 października – urodził się syn Władysława Jagiełły, Władysław, zwany później Warneńczykiem.
- 1425 – Chrzest syna Jagiełły, Władysława Warneńczyka w katedrze wawelskiej.
- 1427, 30 listopada – urodził się syn Władysława Jagiełły, Kazimierz, zwany później Jagiellończykiem.
- 1428, 14 lutego – chrzest syna Władysława Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka.
- 1431:
- Kilkudniowa dysputa przedstawicieli środowiska uniwersyteckiego z husytami na zamku wawelskim.
- Zmarł Stanisław ze Skalbmierza, pierwszy rektor odnowionej w 1400 roku Akademii Krakowskiej, prawnik, kanonik kapituły katedralnej na Wawelu.
- 1432:
- Władysław Jagiełło nadał przywilej zezwalający Radzie Miejskiej Krakowa ustanowić trzy jarmarki, w maju, w czerwcu i wrześniu.
- Ukończona została budowa fosy wokół Kazimierza.
- 1433:
- 9 stycznia – Władysław Jagiełło ogłosił w Krakowie tzw. drugi wielki przywilej dla szlachty.
- Wykłady humanistyczne Grzegorza z Sanoka w Akademii Krakowskiej.
- 1434:
- 1 czerwca – w Gródku Jagiellońskim zmarł Władysław Jagiełło.
- czerwiec – uroczystości pogrzebowe króla Władysława Jagiełły. Król został pochowany na Wawelu.
- 25 lipca – koronacja Władysława III Warneńczyka na króla Polski, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wojciecha Jastrzębca.
- 1435:
- Król Władysław III Warneńczyk zatwierdził Krakowowi zwolnienia podatkowe z lat 1428 i 1431.
- Zmarł Paweł Włodkowic, rektor Akademii Krakowskiej.
- 1438 – Przyjazd do Krakowa poselstwa czeskiego z wiadomością o elekcji nieletniego Kazimierza IV Jagiellończyka na tron czeski.
- 1439 – Spłonęły ulice św. Anny, Szewska, Szczepańska i św. Mikołaja w Krakowie.
- 1440 – Poselstwo węgierskie powołało uroczyście Władysława III Warneńczyka na króla Węgier.
- 1443, 5 czerwca – trzęsienie ziemi w Krakowie. W jego wyniku zawaliło się m.in. sklepienie kościoła św. Katarzyny[potrzebny przypis] i kościoła Mariackiego[10].
- 1444, 10 listopada – śmierć Władysława III Warneńczyka w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym.
- 1447:
- 25 czerwca – po trzyletnim bezkrólewiu, odbyła się koronacja Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski, dokonana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wincentego Kota.
- Jan z Ludziska, profesor katedry wymowy Akademii Krakowskiej (był oficjalnym mówcą uniwersyteckim), wygłosił mowę w obronie chłopów.
- 1448 – Marcin Król z Żurawicy ufundował na Uniwersytecie krakowskim pierwszą katedrę astrologii.
- 1449 – Działał Jędrzej Gałka, zwolennik poglądów Jana Husa, autor Pieśni o Wiklefie i traktatów łacińskich.
- 1451 – Wybuch epidemii w Krakowie.
- 1452 – Wielka epidemia w Krakowie.
- 1453 – Kazania Jana Kapistrana, franciszkanina, włoskiego kaznodziei, wzywające do walki z innowiercami.
Lata 1454–1795 – okres I Rzeczypospolitej
- 1454:
- 10 lutego – koronacja Elżbiety Rakuszanki, żony Kazimierza IV Jagiellończyka.
- 6 marca – ogłoszenie przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka aktu inkorporacji Prus. Początek wojny trzynastoletniej.
- Kazimierz Jagiellończyk wydał przywilej cerekwicki i statuty nieszawskie
- Pożar w Krakowie.
- 1455 – Wielki pożar w Krakowie.
- 1456 – Zbigniew Oleśnicki ufundował bursę Jeruzalem.
- 1457:
- 21 września – urodziła się Jadwiga Jagiellonka, królewna polska i księżniczka litewska, księżna bawarska.
- Kazimierz Jagiellończyk zabronił kupcom polskim i ruskim omijania Krakowa, a kupcom norymberskim i innym obcym handlowania w Krakowie poza jarmarkami.
- 1461, 16 lipca – starosta rabsztyński Andrzej Tęczyński został zlinczowany przez tłum krakowskich mieszczan w odwecie za pobicie miejscowego płatnerza.
- 1462, 27 kwietnia – wybuchł pożar w klasztorze OO. Dominikanów, od którego zapaliły się domy przy ulicy Grodzkiej, Brackiej, Gołębiej, Poselskiej i św. Anny, a także kościół i klasztor OO. Franciszkanów oraz pałac biskupi.
- 1464 – Wobec przygotowywanej krucjaty przeciw Turkom, doszło do wystąpień antyżydowskich.
- 1465, 7 kwietnia – spalił się Stradom z kościołem i szpitalem św. Jadwigi.
- 1466 – Zaraza morowa w Krakowie.
- 1467:
- Kazimierz Jagiellończyk ustanowił Jana Długosza wychowawcą swoich synów.
- Ponowna zaraza w Krakowie. Król Kazimierz Jagiellończyk z królową udali się na Litwę, dzieci królewskie przebywały w klasztorze tynieckim.
- Powstał tryptyk Trójcy Świętej w katedrze wawelskiej.
- 1469 – Jan Thurzo założył hutę miedzi i srebra w podkrakowskiej Mogile.
- 1470:
- Wybuch epidemii w Krakowie.
- Początek odbudowy części Collegium Maius po pożarze oraz rozbudowy budynków uniwersyteckich. Prace trwały do 1491 r.
- 1472 – Wybuch epidemii w Krakowie.
- 1473:
- Jan Długosz nabył dom, w którym powstała nowa Bursa Kanonistów.
- Ukazał się pierwszy druk wykonany przez Kaspra Straube „Almanach na rok 1474”.
- Śmierć Jana z Kęt[11].
- Pożar w Krakowie.
- 1475:
- 31 marca – spaliła się cała dzielnica koło Nowej Bramy i Bramy Mikołajskiej, spłonęło ponad 100 domów.
- Rada Miejska wykupiła wójtostwo krakowskie, pozostające dotąd – jako dziedziczne – w rękach prywatnych.
- Wydrukowano pierwszą na ziemiach polskich książkę Explanatio in psalterium.
- Szczytowy okres rozwoju Akademii Krakowskiej, trwający do 1525, zwłaszcza dla katedry matematyki i astronomii.
- 1476 – Pożar kościoła św. Franciszka w Krakowie.
- 1477:
- Przybył z Norymbergi Wit Stwosz (Veit Stoss).
- 25 maja – Wit Stwosz, we współpracy z rzemieślnikami krakowskimi, rozpoczął pracę nad Ołtarzem Mariackim w Krakowie. Prace trwały do 1489 r.
- Burmistrzem Krakowa został Jan Thurzo – kupiec, przedsiębiorca i patrycjusz z węgierskiego rodu von Bethlemhalva (z Betlanovców).
- 1480:
- Polski historyk Jan Długosz, Filip Kallimach – włoski humanista i pisarz piszący w języku łacińskim, Konrad Celtis – niemiecki humanista, założyli Sodalitas Litterarum Vistulana (Nadwiślańskie Towarzystwo Literackie), pierwsze w Polsce towarzystwo literackie.
- Wybuch epidemii.
- 1482:
- Wybuch epidemii.
- 18 lipca – zmarł Szymon z Lipnicy, który w czasie epidemii pomagał dotkniętym chorobą. W wyniku tego wkrótce sam zachorował i zmarł[12].
- 1483 – Szwajpolt Fiol założył drukarnię, w której po raz pierwszy na świecie drukowano cyrylicą (były to księgi liturgiczne w języku cerkiewnosłowiańskim).
- 1485 – Gmina żydowska wyrzekła się uprawiania handlu i pośrednictwa w Krakowie, z wyjątkiem sprzedaży rzeczy zastawionych.
- 1489 – Adam z Bochynia, lekarz, humanista, profesor Akademii Krakowskiej, opublikował pracę przyrodniczą i medyczną Fundamentum scienciae nobilissimae secretorum naturae.
- 1491:
- W Krakowie rozpoczął studia Mikołaj Kopernik.
- Na zebraniu doktorów i magistrów uchwalono, że studenci mają mieszkać w bursach, a nie w kwaterach mieszczan.
- We wsi Prądnik Czerwony wybudowano pierwszy młyn papierniczy na terenie Polski.
- 1492:
- 7 czerwca – w Grodnie zmarł Kazimierz Jagiellończyk.
- Pogrzeb Kazimierza Jagiellończyka na Wawelu.
- 23 września – koronacja Jana Olbrachta na króla Polski, którą poprowadził arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Zbigniew Oleśnicki.
- Ponowny pożar budynku Collegium Maius.
- 1493:
- Hartmann Schedler wydał w Norymberdze Chronicon mundi (Kroniki świata) z widokami miast europejskich, między innymi pierwszym najstarszym znanym widokiem miasta Krakowa.
- Król Jan Olbracht potwierdził prawa miejskie Krakowa.
- Zmarł Marcin Bylica, astronom, astrolog i lekarz.
- 1494:
- Czerwiec – ogień ogarnął północną część miasta od Nowej Bramy do ulicy Szewskiej, ogień strawił 8 ulic.
- W murze Collegium Maius odkryto skarb: monety, pierścienie i inne kosztowności.
- Dekretem króla Jana I Olbrachta Żydzi zamieszkujący rejon placu Szczepańskiego w Krakowie zostali przesiedleni do wschodniej części miasta Kazimierz.
- 1495:
- Mikołaj Kopernik ukończył studia na Uniwersytecie Krakowskim.
- Zmarł Wojciech Brudzewski, astronom, filozof, matematyk, profesor Akademii Krakowskiej. Jego uczniem był prawdopodobnie Mikołaj Kopernik.
- Pogrom Żydów, jakiego dopuścili się zebrani w Krakowie uczestnicy krucjaty antytureckiej, spowodował usuwanie się ludności żydowskiej do Kazimierza.
- Pierwszy przypadek choroby wenerycznej.
- 1496 – Wybuch epidemii.
- 1497:
- Wybuch epidemii.
- Na kopcu Krakusa odbyły się tajemne obrzędy zaduszek wiosennych, z ucztą pogrzebową i paleniem ogni. Praktyki te krytykowane były w Kazaniach trzemieśniańskich Michała z Żarnowca.
- 1498 – Na przedpolu Bramy Floriańskiej wzniesiony został barbakan – najpotężniejsze umocnienie Krakowa.
- 1499:
- 6 maja – w Krakowie została zawarta unia krakowsko-wileńska.
- Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 10.000.
- Pożar zamku wawelskiego.
- W Krakowie sejm.
- 1500 – Początek przebudowy zamku wawelskiego w stylu renesansowym zamku, po ogromnych zniszczeniach spowodowanych pożarem.
- 1501:
- Przybył do Krakowa Franciszek Florentczyk, sprowadzony do przebudowy zamku wawelskiego.
- 17 czerwca – w Toruniu zmarł Jan I Olbracht.
- Pogrzeb w katedrze wawelskiej Jana I Olbrachta.
- 12 grudnia – koronacja Aleksandra Jagiellończyka na Wawelu przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski kardynała Fryderyka Jagiellończyka.
- 1503:
- Kasper Hochfeder założył pierwszą stałą drukarnię.
- Ukazał się najstarszy krakowski druk Kaspra Hochfedera.
- 1504 – Spłonął Kazimierz.
- 1505:
- 30 sierpnia – zmarła polska królowa Elżbieta Rakuszanka, przez 38 lat żona króla Kazimierza IV Jagiellończyka w szczęśliwym i dobranym małżeństwie; była nazywana „matką królów”, spośród jej potomstwa czterej synowie: Władysław, Jan, Aleksander i Zygmunt zostali królami, Fryderyk – biskupem i kardynałem, a Kazimierz – ogłoszony świętym; córki zaś wydano za mąż na dworach zachodniej Europy, dzięki czemu Jagiellonowie spokrewnili się z wieloma królewskimi rodami.
- Piorun uderzył w wieżę zamku wawelskiego zwaną Lubranką.
- Powstał Kodeks Baltazara Behema.
- Wybuch epidemii w Krakowie. Epidemia powtarzała się co roku, aż do 1508 r.
- Utworzenie instytucji lekarza miejskiego w Krakowie.
- 1506:
- 27 stycznia – drukarnia Jana Hallera wydrukowała Statut Łaskiego, zawierający m.in. tekst Bogurodzicy. Status został rozesłany do wszystkich sądów polskich, stał się fundamentalnym źródłem prawa aż do rozbiorów.
- 19 sierpnia – w Wilnie zmarł Aleksander Jagiellończyk.
- 1507:
- 24 stycznia – koronacja Zygmunta I Starego przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Andrzeja Boryszewskiego.
- 11 lutego – zmarł w Krakowie Jan z Głogowa, astronom, matematyk i filozof scholastyczny, przedstawiciel przyrodoznawczego nurtu albertyzmu.
- Zostało opublikowane dzieło filozoficzne Adama z Bochynia, w którym jako niekonwencjonalny myśliciel wysunął hipotezę nieśmiertelności ludzkości jako gatunku.
- 1509 – Ogień strawił Stradom z 3 kościołami.
- 1510, 25 lipca – drukarz pochodzący z Bawarii Florian Ungler założył drukarnię.
- 1512:
- 8 lutego – koronacja Barbary Zápolya, pierwszej żony Zygmunta I Starego.
- Wybuch epidemii.
- 1513 – Drukarnia Floriana Unglera wydrukowała pierwszą książkę w języku polskim Raj duszny, autorstwa Biernata z Lublina.
- 1514 – Triumfalny wjazd do miasta, kniazia, hetmana wielkiego litewskiego, Konstantego Ostrogskiego po zwycięstwie nad Moskwą.
- 1515:
- Na zamku wawelskim rozpoczął obrady sejm walny.
- Wybuch zarazy.
- 1517:
- Powstała drukarnia Hieronima Wietora.
- Na Rynku odbył się turniej rycerski, w obecności króla Zygmunta Starego i posła cesarskiego, po którym przyjmowano monarchę na ratuszu.
- Wybuch epidemii.
- 1518:
- 18 kwietnia – koronacja księżniczki mediolańskiej Bony Sforzy, na królową Polski i jej zaślubiny z Zygmuntem I Starym w katedrze wawelskiej.
- Król Zygmunt Stary zezwolił zamieszkać w Polsce emigrantom żydowskim wygnanym z miast czeskich i morawskich. Osiedlali się oni licznie w Kazimierzu.
- 1519 – Wybuch epidemii.
- 1520 – W Akademii Krakowskiej odbył się pierwszy wykład z języka greckiego.
- 1521:
- 9 lipca – na wieży katedralnej zawieszono dzwon Zygmunt. Według legendy, dzwon ten został odlany z dział zdobytych w bitwie pod Orszą. Głos tego dzwonu towarzyszy odtąd doniosłym wydarzeniom.
- 13 lipca – Krakowianie po raz pierwszy usłyszeli głos dzwonu Zygmunt.
- Powstała instytucja kontrolna złożona z 32 mężów, a od 1548 z 40 osób, mająca za zadanie łagodzenia konfliktów między patrycjatem a pospólstwem Krakowa.
- 1522 – w Krakowie odbył się pierwszy proces przeciw luteranom.
- 1523:
- 8 września – zmarł Maciej Miechowita, wielokrotny rektor Akademii Krakowskiej, lekarz, historyk, geograf.
- Wybuch epidemii w Krakowie.
- 1525:
- 8 kwietnia – Zygmunt I Stary i Albrecht Hohenzollern podpisali Traktat krakowski, na mocy którego 2 dni później odbył się hołd pruski.
- 10 kwietnia – koniec wojny z zakonem krzyżackim, książę pruski Albrecht Hohenzollern złożył na Rynku krakowskim hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu.
- Pierwsze przejawy działalności reformatorskiej wśród rzemieślników Krakowa.
- Wybuch epidemii w Krakowie.
- 1526 – Dwukrotna epidemia w Krakowie.
- 1528:
- 27 kwietnia – pożar, który powstał koło Gródka, zniszczył całą północną część miasta z kościołami: św. Krzyża, św. Ducha, św. Marka, a za murami miejskimi kościół św. Mikołaja, św. Krzyża na Kleparzu i św. Filipa.
- 18 maja – spalił się klasztor na Zwierzyńcu, skąd ogień przerzucił się na Kazimierz, gdzie obrócił w popiół ratusz oraz południową i wschodnią część miasta.
- Na uniwersytecie odbyły się pierwsze wykłady z prawa rzymskiego i języka hebrajskiego, do tej pory wykładano tylko prawo kanoniczne.
- 1530:
- 20 lutego – Arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował dziesięcioletniego Zygmunta Augusta, vivente rege, na króla Polski w katedrze wawelskiej.
- Zmarł Jan ze Stobnicy, astronom i geograf, autor globusa z zaznaczoną Ameryką.
- Powstała pierwsza w Europie Środkowej żydowska drukarnia Heliczów. Drukowano w niej książki po hebrajsku i w jidysz.
- 1533:
- 8 czerwca – poświęcono kaplicę Zygmuntowską na Wawelu. Kaplica Zygmuntowska została ukończona według projektu Bartłomieja Berrecciego.
- 1534:
- Zakaz królewski studiowania w niektórych miastach niemieckich objętych luteranizmem.
- Drukarnia Heliczów wydrukowała przetłumaczony na jidysz, Nowy Testament.
- Katastrofalny wylew Wisły w Krakowie.
- 9 listopada – zmarł Michał Wrocławczyk, profesor Akademii Krakowskiej, filozof, astronom i matematyk. Jego wykładów słuchał prawdopodobnie Mikołaj Kopernik.
- 1535:
- 18 października – uległ pożarowi świeżo zbudowany pałac królewski na Wawelu.
- Zygmunt I Stary nadał szlachectwo wszystkim profesorom i doktorom Akademii Krakowskiej, którzy przez 20 lat prowadzili zajęcia.
- Kościół św. Anny podniesiony został do godności kolegiaty.
- Just Ludwik Decjusz wybudował renesansowy pałacyk znajdujący się na terenie Woli Justowskiej, zwany Willą Decjusza.
- Powstał park Decjusza.
- 1536:
- Zmarł Marcin Biem z Olkusza, profesor Akademii Krakowskiej, astronom i matematyk, reformator kalendarza.
- Na uniwersytecie został zreformowany wydział filozoficzny, filozofia chrześcijańska, a właściwie katolicka, stała się podstawą wykładów.
- Pożar zamku królewskiego na Wawelu, ogień ogarnął górne piętro i dachy pałacu.
- 1537:
- Ponowny pożar zamku królewskiego na Wawelu.
- Zmarł Bartolommeo Berrecci, królewski architekt i rzeźbiarz, autor projektu kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.
- 1539:
- 19 kwietnia – na Małym Rynku została spalona na stosie pod zarzutem apostazji 79-letnia Katarzyna Weiglowa.
- Pożar Kleparza.
- 1540 – Zygmunt Stary ufundował kapelę Rorantystów.
- 1541 – Zmarł Stanisław Samostrzelnik, malarz epoki renesansu, autor wielu malowideł ściennych, cysters.
- 1542 – Do Kazimierza napłynęła kolejna po 1518 fala wypędzonych z Pragi emigrantów żydowskich.
- 1543:
- 6 maja – koronacja Elżbiety Habsburżanki, pierwszej żony Zygmunta II Augusta.
- Wybuch epidemii w Krakowie.
- W Krakowie wydane zostały dzieła: Mikołaja Reja – Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem, Stanisława Orzechowskiego – Fidelis subditus, Andrzeja Frycza Modrzewskiego – O karze mężobójstwa.
- 1546 – Andrzej Trzecieski, jeden z tłumaczy Biblii brzeskiej, założył kółko różnowiercze.
- 1547 – Na Prądniku Białym biskup krakowski Samuel Maciejowski zbudował pałac stanowiący letnią rezydencje biskupów krakowskich.
- 1548:
- 1 kwietnia – w Krakowie zmarł Zygmunt I Stary.
- Na Wawelu odbył się pogrzeb króla Zygmunta Starego, królem Polski został Zygmunt II August, ostatni król z dynastii Jagiellonów.
- Zygmunt August zakupił pierwsze z flamandzkich arrasów. Królewska kolekcja gobelinów tworzona była do roku 1553.
- 1549:
- Rozruchy studenckie spowodowane śmiercią jednego ze scholarów, spory między scholarami a strażą miejską i demonstracyjne wyjście żaków z Krakowa[13].
- Wykonano karę śmierci na dziewczynie lekkich obyczajów, która zabiła matkę. Najpierw była „kleszczami targana”, potem zaś zaszyto ją w worku razem z psem i kotem i utopiono.
- Pożar części zamku królewskiego na Wawelu, tym razem strony południowej. Akcją gaszenia pożaru kierował osobiście król Zygmunt II August.
- 1550:
- 7 grudnia – koronacja Barbary Radziwiłłówny, drugiej żony Zygmunta II Augusta.
- Włoch Franciszek Stankar, wykładowca języka hebrajskiego w Akademii Krakowskiej, został aresztowany i osadzony w więzieniu na zamku Lipowieckim za szerzenie poglądów heretyckich.
- 1551:
- 8 maja – zmarła królowa Polski Barbara Radziwiłłówna.
- Według tradycji mistrz czarnoksięstwa Twardowski wywołał na zamku wawelskim ducha zmarłej królowej Barbary Radziwiłłówny i ukazał go królowi.
- W Krakowie ukazało się dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego De Republica emendanda (O poprawie Rzeczypospolitej) oraz Kronika wszystkiego świata Marcina Bielskiego.
- Konrad Krupka został pozwany przed sąd przez biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego. Pozwany został oskarżony o organizowanie nabożeństw, podawanie komunii pod dwoma postaciami i demoralizowanie otoczenia.
- Zaraza w miastach Kraków i Kazimierz. Epidemia trwała do 1552 r.
- 1552:
- Pierwsze w Krakowie jawne nabożeństwo ewangelickie, zorganizowane przez syna Justa Decjusza w willi ojca na Woli Justowskiej.
- Rozpoczął swą działalność w Krakowie Grzegorz Paweł z Brzezin, pisarz i teolog braci polskich, jeden z głównych twórców i propagatorów radykalnego nurtu braci polskich. Działał w mieście do roku 1561.
- Wykładowca Akademii Krakowskiej Franciszek Stankar, po ucieczce z więzienia, wydał dzieło o reformie kościoła w Polsce.
- 1553:
- 30 lipca – koronacja Katarzyny Habsburżanki, trzeciej żony Zygmunta II Augusta.
- Powiększenie obszaru miasta żydowskiego na Kazimierzu, o tereny odkupione od chrześcijan.
- Na Kazimierzu powstał najstarszy i istniejący do dziś w Krakowie cmentarz żydowski Remuh.
- 1554 – Szczyt produkcji materiałów budowlanych w cegielniach miejskich Krakowa wyprodukowano 383.000 cegieł, 11.500 dachówki okrągłej, 9.000 dachówki szerokiej oraz 59.000 płyt posadzkowych.
- 1555:
- Powstał pierwszy zbór ewangelicki.
- Od ognia zaprószonego w jatkach garbarskich zajęły się Sukiennice. Pożar zniszczył znaczną część budynku.
- 1556:
- 3 maja – spłonął szpital św. Jadwigi i kościół św. Agnieszki na Stradomiu, ogień zdołał przedostać się przez Wisłę, gdzie zrujnował kościół św. Katarzyny i św. Jakuba.
- Pożar części zamku królewskiego i wieży ratuszowej w Krakowie.
- Odbudowa spalonych Sukiennic w Krakowie przez Jana Marię Padovano.
- Jerzy Izrael minister braci czeskich wizytował miasto Kraków.
- 1557:
- 19 października – rozruchy na pogrzebie innowierczyni Filipowskiej i kontrdemonstracja różnowiercza w Krakowie.
- Pożar części miasta żydowskiego Kazimierz wraz z drewnianą wówczas synagogą Remuh.
- Jan Łaski, ksiądz katolicki, biskup wesprymski, następnie pastor i teolog protestancki, polski działacz reformacji, humanista i dyplomata, nauczał w kamienicy Jana Bonera w Krakowie.
- 1558:
- 18 października – powstała Poczta Polska. Król nadał przywilej na organizację pierwszej na ziemiach polskich poczty, łączącej Kraków z Wenecją. Organizatorem był Włoch Prosper Prowana, a od 1569 przywilej królewski został przeniesiony na Waleriana Montelupiego.
- Początek prac budowlanych na Kazimierzu przy nowej, murowanej synagodze Remuh, stawianej w miejscu spalonej drewnianej synagogi.
- 1559:
- czerwiec – król Zygmunt II August na zawsze opuścił Kraków. Za jego panowania rezydencjalny charakter Krakowa zaczął wyraźnie zanikać.
- Andrzej Patrycy Nidecki skorzystał z gościny Piotra Myszkowskiego, chroniąc się w okresie szalejącej w mieście zarazy w jego rezydencji w Bieżanowie.
- 1561 – W Krakowie odbył się synod, na którym doszło do ostrej dyskusji pomiędzy zwolennikami kalwinizmu i braci polskich.
- 1562 – W Krakowie zmarł Jan Boner, patron kalwinów.
- 1564:
- Powstała szkoła kalwińska.
- Zmarł Mikołaj z Szadka Prokopowicz, profesor astrologii, kustosz biblioteki uniwersyteckiej, autor oficjalnych kalendarzy w języku polskim, z których jeden został wydrukowany przez Hieronima Wietora w 1528.
- 1565:
- Zygmunt II August podarował Bractwu Kurkowemu, słynnego srebrnego kura.
- Rozłam zboru małopolskiego na większy, czyli kalwiński, i mniejszy, braci polskich.
- 1566:
- Na terenie Rynku znajdowały się 342 kramy. Handlowe życie Rynku i obyczaje przekupniów opisał Mikołaj Rej w Zwierciadle.
- Maciej Wirzbięta wydrukował dzieło Dworzanin polski, autorstwa Łukasza Górnickiego.
- 1568 – W drukarni Macieja Wirzbięty wykonano z pięknymi drzeworytami Zwierciadło Mikołaja Reja.
- 1569 – Zygmunt II August wyraził zgodę na budowę szkoły i szpitala dla wyznawców protestantyzmu w Krakowie. Powstał również cmentarz różnowierczy (Borg).
- 1571:
- Otwarcie stałego zboru ewangelickiego, zwanego Brogiem, przy obecnej ulicy Szpitalnej w Krakowie.
- Klęska głodu.
- 1572, 7 lipca – w Knyszynie zmarł Zygmunt II August.
- 1574:
- Pogrzeb na Wawelu ostatniego władcy z dynastii Jagiellonów, Zygmunta II Augusta.
- 18 lutego – uroczysty wjazd króla Henryka Walezego, wybranego na elekcji w Warszawie.
- 21 lutego – koronacja Henryka Walezego na Wawelu.
- 18/19 czerwca – Henryk Walezy, w nocy, potajemnie, w przebraniu, opuścił Wawel i udał się pospiesznie w kierunku granicy, by objąć wakujący po śmierci swojego brata Karola tron francuski.
- 10 października – wielki tumult na tle religijnym i pierwsze zburzenie zboru ewangelickiego (zbór został odbudowany). Początki kontrreformacji w Krakowie.
- 26 października – przed krakowskim ratuszem ścięto pięciu uczestników tumultu z 10 października.
- 1575, 24 czerwca – tzw. „tumult cmentarny” w Krakowie – zajścia na tle religijnym, w trakcie których wykopane zostały zwłoki ewangelika Stanisława Myszkowskiego, wojewody krakowskiego, oraz innych osób. Wykopane zwłoki włóczone były przez uczestników zajść po mieście i stawiane pod murem nogami do góry.
- 1576:
- Do Krakowa przybyła Anna Jagiellonka, aby tu oczekiwać na ślub ze Stefanem Batorym.
- 1 maja – koronacja Stefana Batorego i Anny Jagiellonki.
- 1577:
- Sprofanowanie nagrobków na cmentarzu innowierczym.
- Przy utrzymującym się konflikcie religijnym, król ostro monituje o utrzymanie porządku.
- 1579 – Przybycie pierwszych jezuitów – dwaj Włosi założyli placówkę misyjną. Zatrzymali się przy parafii św. Szczepana.
- 1584, 26 maja – na dziedzińcu zamku wawelskiego został ścięty hetman kozacki Samuel Zborowski, którego wcześniej skazano na wygnanie za morderstwo kasztelana przemyskiego Andrzeja Wapowskiego; Zborowski nie respektując wyroku, wrócił do kraju, gdzie jako banita został pojmany i stracony.
- 1586 – Powstała pierwsza świecka szkoła średnia Kolegium Nowodworskiego[14].
- 1587:
- 14 października-29 listopada – oblężenie Krakowa przez wojska arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga, w związku z jego pretensjami do korony polskiej.
- Udział młodzieży akademickiej w obronie miasta przed wojskami Maksymiliana.
- 24 listopada – generalny szturm na Kraków wojsk arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Atak wojsk arcyksięcia został odparty.
- 29 listopada:
- wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga zostały pobite i odrzucone od murów miejskich Krakowa.
- podczas oblężenia Krakowa przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga pastwą płomieni padły przedmieścia: Kleparz, Garbary i Smoleńsk aż po Groble.
- Uroczysty wjazd króla elekta Zygmunta III Wazy.
- 27 grudnia – koronacja Zygmunta III Wazy na króla Polski.
- Przysięga wierności królowi złożona przez mieszczan na Rynku.
- Rozruchy antyprotestanckie, napaść i podpalenie zboru protestanckiego.
- 1588:
- 23 maja – w krypcie katedry wawelskiej odbył się pogrzeb króla Stefana Batorego.
- Jan Zamoyski wyruszył z Krakowa na ostateczną rozprawę z arcyksięciem Maksymilianem (Bitwa pod Byczyną).
- Przy Akademii Krakowskiej postanowiono powołać do życia tzw. szkoły prywatne.
- Wybuch epidemii.
- 1589 – Pożar kramów w Rynku i spłonął cały Kleparz.
- 1591:
- Kulminacja działań kontrreformatorskich w Krakowie.
- Ponowne rozruchy antyprotestanckie, zakończone spaleniem borgu ewangelickiego i zniszczeniem cmentarza.
- Zbór ewangelicki przeniesiono do Aleksandrowic.
- Wybuch epidemii i pożar na Stradomiu.
- 1592:
- 31 maja – w Krakowie odbył się ślub Zygmunt III Waza i Anny Habsburżanki oraz jej koronacja na królową Polski.
- Wybuch epidemii i dwukrotny pożar na Rynku.
- 1593 – Dwukrotna powódź.
- 1594:
- 29 stycznia – pożar ogarnął część Zamku Królewskiego na Wawelu od „Kurzej Stopy” ku kościołowi.
- 9 czerwca – doszczętnie został zniszczony przez pożar Zamek Królewski na Wawelu.
- Uroczysty wjazd Zygmunta III Wazy, wracającego ze Szwecji po koronacji na króla szwedzkiego.
- 1595:
- Powstał plan budowy kościoła św. św. Piotra i Pawła, prawdopodobnie autorstwa Giovanniego de Rossie.
- Wybuchł pożar, w którym spłonęła północno-wschodnia część Zamku Królewskiego na Wawelu.
- 1596:
- 12 listopada – w Krakowie odbył się pogrzeb królowej Polski Anny Jagiellonki.
- Zygmunt III Waza wyjechał na sejm do Warszawy. Historycy warszawscy uznali to za datę „przeniesienia stolicy do Warszawy”.
- 1597:
- Poświęcenie kamienia węgielnego pod jezuicki kościół św. św. Piotra i Pawła. Budowę rozpoczął Józef Brizio.
- Pożar na Kazimierzu.
- 1598 – Dwukrotny wylew Wisły.
- 1599:
- Wybuch epidemii.
- Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 30.000.
- 1601 – Wybuch epidemii.
- 1603:
- Rozpoczął obrady ostatni zwołany do Krakowa sejm zwyczajny.
- Marszałek wielki koronny Mikołaj z Podhajec Wolski sprowadził zakon kamedułów.
- Ukazał się pierwszy drukowany przewodnik po krakowskich kościołach: Przewodnik albo kościołów krakowskich krótkie opisanie.
- Wydanie pierwszego indeksu ksiąg zakazanych przez biskupa Bernarda Maciejowskiego.
- 1604:
- Do Krakowa przybył Dymitr Samozwaniec, podający się za syna Iwana IV Groźnego, pretendenta do tronu moskiewskiego. Był to powód do interwencji militarnej. W wyniku tego polskie wojska zdobyły Moskwę.
- Pożar Kazimierza.
- Początek budowy klasztoru Kamedułów i kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Prace trwały do 1630 r.
- 1605:
- Giovanni Trevano rozpoczął ostatnią fazę budowy kościoła św. św. Piotra i Pawła, nadającą ostateczny kształt. Był to pierwszy barokowy kościół w Krakowie. Budowę rozpoczęto ok. 1595, a ukończono w 1619 r.
- Katastrofalny wylew Wisły.
- 28 listopada – przybycie do Krakowa karmelitów bosych.
- 11 grudnia – koronacja Konstancji Habsburżanki, żony Zygmunta III Wazy.
- 1606 – Ponowny katastrofalny wylew Wisły.
- 1609:
- 24 maja – po pożarze Wawelu, Zygmunt III Waza opuścił wraz z rodziną Wawel i przeniósł się do Warszawy, która od tego momentu stopniowo przejmuje funkcje stolicy.
- Mieszczanin krakowski i kupiec Walerian Montelupi sprowadził z Włoch do Krakowa zakon Bonifratrów.
- 1611:
- Pożar Stradomia.
- Rozpoczęcie przebudowy kościoła św. Wojciecha, prace trwały do 1618 r. Po przebudowie kościół uzyskał kształt wczesnobarokowy.
- 1612, 27 września – zmarł Piotr Skarga, jezuita, kaznodzieja królewski. Został pochowany w kościele św. św. Piotra i Pawła.
- 1617 – Pierwszy zapis fundacyjny Bartłomieja Nowodworskiego na rzecz tzw. szkół prywatnych, przygotowujących do studiów uniwersyteckich; następny w 1619 r.
- 1620 – Kupiec Wolf Popper ufundował synagogę Poppera przy ul. Szerokiej na Kazimierzu (istniejąca do dziś).
- 1621:
- 24 września – poświęcono kościół św. Tomasza Apostoła w Krakowie.
- Uroczysty wjazd do Krakowa królewicza Władysława po zwycięstwie nad Turkami pod Chocimiem. Królewicz odbył pielgrzymkę do siedmiu kościołów krakowskich.
- 1623 – Wybuch epidemii i głód.
- 1625:
- W Krakowie osiedlili się bracia zakonu reformatów.
- Na rynku spalono skonfiskowany nakład antyjezuickiego druku Gratis.
- 1626:
- Dekret królewski kładący kres długiemu sporowi między radą miejską i pospólstwem.
- 7 grudnia – zmarł Sebastian Petrycy z Pilzna, lekarz, filozof, tłumacz. Zwolennik umiarkowanego racjonalizmu i empiryzmu.
- 1627 – Utworzenie zgromadzenia prezentek.
- 1632 30 kwietnia – w Warszawie umiera król Zygmunt III Waza.
- 1633:
- Pogrzeb króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji Habsburżanki. Zostali pochowani w podziemiach kaplicy Wazów w katedrze wawelskiej.
- 6 lutego – koronacja Władysława IV Wazy na Wawelu.
- 1635:
- Profesor Akademii Krakowskiej, Stanisław Rudłowski, po otrzymaniu probostwa św. Mikołaja na Wesołej, urządził tam pracownię fizyczną i obserwatorium astronomiczne.
- Powódź.
- 1636 – Jan Fox, archidiakon katedry krakowskiej, przeznaczył cały swój majątek na budowę murowanego kościoła w Bieżanowie.
- 1637 – Dobudowano do Ratusza na Rynku, spichlerz, jatki szewskie i jatki garbarskie, prace trwały do 1640 r.
- 1638, 30 kwietnia – rozpoczęcie budowy, w żydowskiej części Kazimierza, synagogi Izaaka (Ajzyka), której fundatorem był kupiec Izaak Jakubowicz. Budowę ukończono w 1644 r.
- 1640 – Jan Sobieski, późniejszy król polski, przyjechał do Krakowa, po nauki. Kształcił się w Kolegium Nowodworskim, podległym Akademii Krakowskiej.
- 1642 – Konsekracja kościoła Kamedułów na Bielanach.
- 1646, 15 lipca – koronowana została Ludwika Maria Gonzaga, żona Władysława IV Wazy, potem Jana Kazimierza.
- 1647:
- Powstała Synagoga Kupa. Jest to ostatnia synagoga powstała w okresie istnienia miasta żydowskiego.
- Ukazał się drukowany przewodnik po Krakowie Klejnoty stołecznego miasta Krakowa, zawierający opis 59 kościołów miasta.
- 1649:
- Pogrzeb zmarłego Władysława IV Wazy w katedrze wawelskiej.
- 17 stycznia – koronacja Jana Kazimierza na Wawelu.
- Pożar zamku królewskiego.
- 1650, 17 stycznia – zmarł Tomasz Dolabella, malarz włoski, jeden z głównych twórców malarstwa barokowego.
- 1651:
- 18 lipca – stracenie na Krzemionkach przywódców powstania chłopskiego na Podhalu: Aleksandra Kostkę-Napierskiego, Stanisława Łętowskiego i Marcina Radockiego.
- Do Krakowa dotarła ze wschodu wielka epidemia „czarnej śmierci”, prawdopodobnie czarnej ospy lub dżumy, która zdziesiątkowała ludność miasta.
- 1652:
- Wybuch epidemii.
- lipiec – wylew Wisły, zalany został Kazimierz i część Krakowa.
- 21 listopada – zmarł Jan Brożek z Kurzelowa, matematyk i astronom, rektor Akademii Krakowskiej.
- 1654 – W Krakowie osiedlił się zakon pijarów.
- 1655:
- Potop szwedzki;
- 19 września – do Krakowa przybył Jan Kazimierz wraz z kilkoma tysiącami żołnierzy oraz pospolitym ruszeniem.
- 20 września – odbyła się rada senatu, na której król i senatorowie zapewnili się o wytrwałości wobec niebezpieczeństw. Początkowo król polski Jan Kazimierz myślał nawet o pozostaniu w mieście i obronie Krakowa jednak pomysł ten wyperswadowali mu senatorowie.
- 24 września – nocą Jan Kazimierz opuścił Kraków, powierzając obronę miasta Stefanowi Czarnieckiemu. Marszałek wielki koronny Jerzy Sebastian Lubomirski wywiózł insygnia koronacyjne i inne klejnoty Skarbca Koronnego do swego zamku w Lubowli na Spiszu.
- 25 września – wojska szwedzkie zajęły przedmieścia oraz Kazimierz i rozpoczęły oblężenie Krakowa. Miasta bronią mieszczanie, młodzież akademicka i nieliczne oddziały pod dowództwem hetmana Stefana Czarnieckiego.
- 13 października – decyzja o kapitulacji i zakończenie oblężenia.
- 17 października – formalna kapitulacja miasta.
- 19 października – wymarsz wojsk polskich.
- 19 października – po południu król Karol Gustaw wjechał do zdobytego miasta, rozpoczęła się okupacja Krakowa. Wojska szwedzkie zniszczyły wiele budynków w Krakowie i zrabowały wiele cennych dzieł sztuki.
- Podczas najazdu, od 25 kwietnia, Szwedzi spalili wszystkie kościoły i klasztory poza murami miasta. Zniszczenia i pożary spowodowane wojną trwały do 1657 r.
- 1656 – Próba odbicia miasta – Jerzy Lubomirski rozpoczął oblężenie Krakowa.
- 1657:
- Najazd Jerzego Rakoczego na Kraków.
- Okupacja szwedzko-siedmiogrodzka Krakowa.
- 23 sierpnia – Szwedzi podpisali akt kapitulacji i opuścili miasto.
- Król Jan Kazimierz wjechał do Krakowa.
- 1659 – Rektor Akademii Krakowskiej polecił wykonać dwie nowe pieczęcie uniwersytetu. Poprzednie pieczęcie zaginęły podczas wojny ze Szwedami. Do herbu z dwóch bereł dodano koronę.
- 1661:
- 3 stycznia – zaczęła wychodzić pierwsza polska gazeta periodyczna „Merkuriusz Polski”.
- Rektor Akademii Krakowskiej Adam Rosczewicz zarządził ponowne otwarcie uczelni.
- 1667 – Król Jan Kazimierz wystawił akt fundacyjny kaplicy Wazów w katedrze wawelskiej.
- 1668, 16 września – abdykacja Jana Kazimierza.
- 1669:
- 30 kwietnia – król Jan Kazimierz, wyjeżdżając z Polski do Francji, zatrzymał się na dłużej w Krakowie, gdzie zamieszkał w Pałacu „Krzysztofory”.
- 29 września – koronacja nowo obranego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego na Wawelu.
- 1671 – Wylew Wisły.
- 1674:
- 6 października – w Krakowie został wydany zbiór utworów Wespazjana Kochowskiego Niepróżnujące próżnowanie.
- Powstał zalążek drukarni uniwersyteckiej.
- 1676:
- Styczeń – król Jan III Sobieski odprawił uroczysty wjazd do Krakowa.
- 31 stycznia – przed koronacją Jana III Sobieskiego na Wawelu pochowano jego dwóch poprzedników: Jana Kazimierza oraz Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
- 2 lutego – koronacja Jana III Sobieskiego i jego żony Marii Kazimiery na Wawelu. Po koronacji król odebrał od mieszczan krakowskich przysięgę wierności.
- 1677:
- Przywilej Jana III Sobieskiego, nadający radzie miejskiej prawo wyboru nowych członków.
- Przez cztery lata z przerwami wybuchała epidemia, zmarło 22 tys. osób.
- 1680, 23 maja – spłonęła wieża ratuszowa, od uderzenia pioruna. Odbudowywano ją w latach 1683–1686, twórcą nowego hełmu był budowniczy królewski Piotr Beber.
- 1682 – Początek poważnych rozruchów antyżydowskich.
- 1683:
- Piotr Beber, królewski architekt, rozpoczął odbudowę wieży ratuszowej po pożarze. Prace trwały do 1686 r.
- Katastrofalna powódź. Król Jan III Sobieski przeznaczył 6.000 talarów na regulacje Wisły.
- 29 lipca – Jan III Sobieski wyruszył z Krakowa kierując się w stronę Wiednia (Bitwa pod Wiedniem).
- grudzień – Jan III Sobieski wjechał uroczyście do Krakowa. Następnego dnia zawiesił przy grobie św. Stanisława na Wawelu zdobytą chorągiew turecką.
- 1685 – Zamknięcie mennicy na Wawelu.
- 1687 – Powódź.
- 1689 – Wyburzono stary gotycki kościół św. Anny i zastąpiono obecnym, wykonanym według projektu Tylmana z Gameren. Uchodzi za jedną z najpiękniejszych budowli barokowych w Polsce. Budowę zakończono w 1703 r.
- 1695:
- W mieście rozpoczął działalność barokowy rzeźbiarz i sztukator pochodzenia włoskiego, Baltazar Fontana.
- Przybycie do Krakowa kapucynów.
- 1696, 17 czerwca – zmarł w Wilanowie Jan III Sobieski.
- 1697:
- 15 września – koronacja Augusta II Sasa. Koronacji dokonał biskup kujawski Stanisław Dąmbski, gdyż prymas Michał Radziejowski był zwolennikiem wybranego przez większość księcia Ludwika Franciszka Conti.
- Obradował ostatni w Krakowie sejm koronacyjny.
- 1698 – Zaczęło wychodzić czasopismo „Mercurius Polonicus”.
- 1702:
- 7 sierpnia – do Krakowa wkroczyły wojska szwedzkie Karola XII. Gubernatorem został generał Magnus Stenbock.
- 10 sierpnia – dewastacja Wawelu przez żołnierzy szwedzkich.
- 22–27 września – podczas najazdu Karola XII, w lazarecie Szwedów na Wawelu powstał pożar od ognia palonego na posadzce. Ogarnął on cały zamek zniszczył go całkowicie.
- Wojska szwedzkie opuściły Kraków.
- 1703 – Kolejne konsekracje przebudowanych kościołów: kapucynów, kościoła św. Józefa przy klasztorze bernardynek, kościoła akademickiego św. Anny.
- 1704:
- Początek marca – ucieczka króla Augusta II Sasa przed wojskami szwedzkimi z Krakowa do Niepołomic. Szwedzi pod wodzą gen. Renskjölda ponownie rozpoczęli okupację Krakowa.
- 14 marca – wojska szwedzkie wycofały się z Krakowa.
- 1705:
- Po raz trzeci oddziały szwedzkie wkroczyły do Krakowa.
- Koronacja Stanisława Leszczyńskiego w Warszawie, na którą Kraków musiał pod naciskiem Szwedów wysłać swoich reprezentantów. Była to pierwsza nowożytna koronacja króla poza Krakowem.
- 1707 – Wybuch epidemii tyfusu, trwającej do 1708 r. W Krakowie zmarło 7223, w okolicy Krakowa – 12 047 osób.
- 1709 – Szwedzi czwarty raz okupowali Kraków.
- 1711 – Do Krakowa wkroczyły oddziały rosyjskie. Garnizon rosyjski stacjonował na Wawelu do roku 1716.
- 1713 – Na uniwersytecie wprowadzono kursy języków nowożytnych (francuskiego i niemieckiego).
- 1719, 26 lipca – spalił się kościół św. Piotra, Kollegium oo. Jezuitów, kościół św. Magdaleny, Kollegium prawnicze i wszystkie domy wokół.
- 1722 – Odnowienie Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej na podstawie przywileju Augusta II.
- 1729 – Po wielu latach próżnego domagania się na sejmach wyznaczenia odpowiednich sum na odbudowę zniszczonego podczas pożaru w 1702 r. zamku wawelskiego, uzyskano fundusze i rozpoczęto restaurację gmachu (ukończono ją w 1731 r.).
- 1732 – Powstał projekt przebudowy gotyckiego kościoła Paulinów na Skałce.
- 1733 – Początek przebudowy kościoła na Skałce w stylu późnobarokowym. Budowa kościoła ukończona została w stanie surowym w 1742 r.
- 1734:
- Uroczysty wjazd nowo obranego króla polskiego Augusta III.
- 15 stycznia – ostatnie pogrzeby królewskie na Wawelu – w podziemiach katedry pochowano Marię Kazimierę, Jana III Sobieskiego oraz Augusta II.
- 17 stycznia – koronacja Augusta III i jego żony Marii Józefy na Wawelu. Była to ostatnia koronacja w Krakowie.
- 19 stycznia – zwołany w Krakowie ostatni sejm koronacyjny, nie odbył się z powodu zbyt małej liczby zebranych.
- 1735 – Przemarsz przez Kraków wojsk rosyjskich biorących udział w wojnie o sukcesję polską.
- 1745:
- Akademia Krakowska otworzyła szkołę rysunku i rzeźby. Powstał zalążek Akademii Sztuk Pięknych.
- Na potrzeby Akademii Krakowskiej zakupiono teleskop astronomiczny.
- 1747 – Władze kościelne wprowadziły zakaz urządzania w kościołach widowisk jasełkowych.
- 1748 – Andrzej Stanisław Załuski, biskup krakowski podejmuje próbę reformy Akademii Krakowskiej.
- 1755, 13 lipca – powstał pożar w klasztorze PP. Wizytek, który ogarnął Kleparz i zniszczył kościół św. Filipa, św. Szymona, św. Judy oraz św. Floriana.
- 1759 – Wojna siedmioletnia. Przez Kraków przechodziły na Śląsk wojska austriackie, które wzięły udział w III wojnie śląskiej.
- 1760 – W katedrze wawelskiej ukończono pomniki nagrobne Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, wykonane według projektu Franciszka Placidiego, fundacji Michała Kazimierza Radziwiłła, hetmana wielkiego litewskiego.
- 1762 – Wojska pruskie podeszły do przedmieść miasta.
- 1763 – Oblężenie miasta przez wojska rosyjskie.
- 1764 – Uroczystości religijne związane z kanonizacją Jana z Kęt.
- 1765:
- Mandat królewski o przeniesieniu z Wawelu do Warszawy archiwum koronnego, tzw. Archiwum Skarbca Koronnego.
- Do roku 1768, po raz drugi, na Wawelu działała mennica.
- 1768:
- Przystąpienie większości szlachty województwa krakowskiego do Konfederacji Barskiej.
- Opanowanie Krakowa przez konfederatów barskich przy poparciu mieszczan.
- 27 lipca – odparcie pierwszego ataku wojsk rosyjskich na Kraków. Początek oblężenia Krakowa przez wojska rosyjskie. Załoga miasta liczyła około 2 tys. żołnierzy.
- 5–12 sierpnia – podczas oblężenia Krakowa przez Moskali spłonęły wszystkie przedmieścia: Kleparz, Wielopole, Wesoła, Biskupie, Krupniki, Garbary, Smoleńsk i Nowy Świat.
- 17 sierpnia – kapitulacja Krakowa przed wojskami rosyjskimi.
- Wojska rosyjskie opuściły Kraków.
- 1769:
- Ponowne zajęcie Krakowa przez Rosjan.
- Zaczął ukazywać się periodyk „Krakowskie Kointelligencje”.
- 1771 – W Tyńcu powstał obóz warowny konfederatów barskich.
- 1772:
- Atak konfederatów barskich i zdobycie zamku wawelskiego zajmowanego przez wojska rosyjskie.
- Powrót wojsk rosyjskich, walki z konfederatami.
- 24 kwietnia – kapitulacja konfederatów w Krakowie.
- Lipiec – obóz warowny konfederatów barskich w Tyńcu został zdobyty przez wojska rosyjskie.
- Wojska austriackie wkroczyły na Kazimierz.
- 5 sierpnia – I rozbiór Polski.
- Austriacy, wykonując postanowienia traktatu rozbiorowego, zajęli prawy brzeg Wisły.
- 1773:
- 15 lutego – do Krakowa wkroczyły oddziały austriackie. Do roku 1778 w mieście pozostawał jeszcze garnizon rosyjski.
- Władze austriackie dokonały kasaty budynku Collegium Jezuitów przy ul. Grodzkiej 52[15].
- 1774 – Wielki wylew Wisły.
- 1776:
- Na mocy konwencji granicznej Kazimierz powrócił do Rzeczypospolitej.
- Powstała Komisja Dobrego Porządku (Boni Ordonis) – pierwsza próba reformy administracji miejskiej (analogiczne komisje dla Kleparza i Kazimierza powstały w 1779).
- 1777 – Hugo Kołłątaj, wydelegowany przez Komisję Edukacji Narodowej do przeprowadzenia reformy Szkół Nowodworskich, ogłosił nowe zasady nauczania.
- 1778:
- Powstanie pierwszej w Krakowie loży masońskiej „Korona pod Trzema Hełmami”.
- Hugo Kołłątaj wskazał drogi rozwoju Akademii Krakowskiej.
- 1779 – Zlikwidowano karę kuny – wystawiania zakutych w rodzaj kajdan ludzi w miejscu publicznym[16].
- 1780:
- Założenie pierwszego w Polsce szpitala klinicznego.
- Ogłoszenie uroczyste aktu reformy Uniwersytetu. W ramach reformy Akademia Krakowska została przemianowana na Szkołę Główną Koronną, wprowadzono wykłady w języku polskim i nowe przedmioty nauczania.
- 1781, 17 października – początek działalności Teatru Starego. Przedstawienia odbywały się w budynku Pałacu Spiskiego przy Rynku Głównym.
- 1782 – Utworzenie w Szkole Głównej Koronnej pierwszej w Polsce katedry naukowej.
- 1783:
- Założenie Ogrodu Botanicznego w Krakowie.
- Epidemia febry.
- 1784:
- 17 stycznia – rozpoczęły się w Wesołej udane eksperymenty ze wzlotem balonu. Inicjatorami byli krakowscy uczeni: Jan Śniadecki, Jan Dominik Jaśkiewicz, Franciszek Scheidt i Jan Szaster. Balon wzniósł się na wysokość około 4,700 m i utrzymywał się w powietrzu przez 33 minuty.
- Cesarz austriacki Józef II na prawym brzegu Wisły założył konkurencyjne względem Krakowa miasto Podgórze.
- Dekretem cesarskim, Podgórze zostało podniesione do rangi wolnego miasta i uzyskało liczne ulgi podatkowe.
- Zaczął ukazywać się tygodnik „Zbiór wiadomości Tygodniowych”. Wychodził do roku 1785.
- Epidemia ospy.
- 1785 – Z inicjatywy Hugona Kołłątaja opracowano plan miasta Krakowa, zwany kołłątajowskim.
- 1786:
- 27 lutego i 3 grudnia – dwukrotne trzęsienie ziemi.
- 9 marca – założona została loża wolnomularska „Przesąd Zwyciężony”.
- 1787
- Dominik Merlini przeprowadził częściową restaurację zamku wawelskiego.
- Z inicjatywy Jana Śniadeckiego powstało obserwatorium astronomiczne na Wesołej.
- Na uniwersytecie, Jan Śniadecki, rozpoczął wykłady algebry po polsku.
- Król Stanisław August Poniatowski wizytował Kraków.
- Nalot szarańczy na Kraków.
- 1789:
- Wykład profesora Józefa Bogucickiego o husytyzmie, w którym pochwalił on wolność wyznaniową w Polsce. Stał się jednak celem ataków fanatycznych teologów.
- Epidemia zimnicy i ospy.
- 1790 – Powtórny nalot szarańczy na Kraków.
- 1791:
- Marzec – Tadeusz Czacki, wizytował Wawel, otworzył groby Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, dokonał spisu klejnotów znajdujących się w skarbcu królewskim.
- Sierpień – starania o rozszerzenie Krakowa przez przyłączenie Kazimierza, Kleparza i okolicznych wsi, rozpoczęte w oparciu o dzieło Komisji Dobrego Porządku.
- Otwarcie pierwszej w Krakowie wypożyczalni książek i czytelni.
- Uporządkowanie administracji miasta.
- Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 24.000.
- 1792:
- 14 kwietnia – Franciszek Wielopolski został pierwszym prezydentem Krakowa.
- 12 września – Maciej Bajer został prezydentem Krakowa.
- Po zajęciu Krakowa przez wojska rosyjskie odbyła się w kościele Mariackim uroczysta wotywa dla uczczenia zwycięstwa Targowicy.
- Kraków został podzielony na cztery cyrkuły: Śródmieście, Kleparz z Krowodrzą, Kazimierz, Garbary.
- Na terenie Krakowa przypisy pożarowe zwane porządkami ogniowymi ustalił magistrat.
- Na terenie Ogrodu Botanicznego powstała jedna z najstarszych stacji meteorologicznych na terenie Polski[17].
- 1793:
- 23 stycznia – II rozbiór Polski. Podpisanie traktatu podziałowego przez Katarzynę Wielką i Fryderyka Wilhelma II. Po podpisaniu traktatu wojska pruskie weszły do Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej Polski.
- Okupacja Krakowa przez wojska rosyjskie.
- 1794:
- Wojska rosyjskie opuściły Kraków w związku z działaniami brygady kawalerii gen. Antoniego Madalińskiego (początek insurekcji kościuszkowskiej).
- 6 marca – Filip Nereusz Lichocki został prezydentem Krakowa.
- 24 marca – około godziny 10 na rynku krakowskim pojawił się Tadeusz Kościuszko, po czym odczytano akt powstania, a Kościuszko złożył przysięgę.
- 1 kwietnia – wymarsz korpusu Kościuszki w kierunku Kielc.
- 4 kwietnia – bitwa pod Racławicami. Wojska powstańcze pod wodzą Tadeusza Kościuszki stoczyły zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi.
- 5 kwietnia – Tadeusz Kościuszko ogłosił w obozie pod Słomnikami Raport narodowi polskiemu o zwycięstwie pod Racławicami.
- 7 kwietnia – do Krakowa wprowadzono 12 rosyjskich armat zdobytych w bitwie pod Racławicami.
- 8 kwietnia – Tadeusz Kościuszko mianował Bartosza Głowackiego chorążym regimentu grenadierów krakowskich.
- 24 kwietnia – Michał Wohlman został prezydentem Krakowa.
- 31 maja – w Krakowie został ścięty za zdradę katolicki duchowny Maciej Dziewoński.
- Wyszły dwa numery „Gazety Krakowskiej”.
- Leżące w skarbcu uniwersyteckim od czasów średniowiecznych kosztowności, zostały oddane na cele powstania.
- 15 czerwca:
- komendant Krakowa Ignacy Wieniawski bez walki poddał miasto Prusom.
- ponownie Maciej Bajer został prezydentem Krakowa.
- 30 czerwca – korpus austriacki wkroczył do województwa krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego.
- Magistrat obronę ogniową miasta powierzył Kongregacji Kupieckiej, cechom rzemieślniczym i kominiarzom.
- 1795:
- Styczeń – rozpoczęto wydawanie periodyku „Monitor Różnych Ciekawości”.
- 3/4 października – w nocy na rozkaz króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II najeźdźcy zrabowali z Zamku Królewskiego na Wawelu insygnia królewskie. Insygnia przewiezione zostały do Berlina i w roku 1811 przetopione na złoto.