Literatura bizantyńska epoki justyniańskiej
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Literatura bizantyńska epoki justyniańskiej – okres literatury bizantyńskiej od wstąpienia na tron cesarza Justyniana I Wielkiego w 527 roku do przejęcia władzy przez dynastię heraklijską w 610 roku.
Wraz z okresem świetności Cesarstwa Bizantyńskiego pod panowaniem cesarza Justyniana I (527–565) nastąpił też wszechstronny rozkwit literatury bizantyńskiej. Zwycięskie wojny cesarza opisał w Historii wojen Prokopiusz z Cezarei. Jego dzieło kontynuował Agatiasz Scholastyk opisując w O panowaniu Justyniana wydarzenia z lat 552–558. Wątek przerwany przez Agatiasza podjął w Dziejach Menander Protektor doprowadzając go do 582 roku. O tym samym okresie dziejów Cesarstwa pisał Teofan Bizantyńczyk. Dwaj współcześni Prokopiuszowi historycy Piotr Patrycjusz i Jan Lydos opisali w swoich dziełach dzieje Cesarstwa Rzymskiego. W okresie tym działali też historycy Kościoła: Teodor Anagnosta, Jan z Efezu i Ewagriusz Scholastyk. Jan Malalas mnich syryjski napisał Kronikę dziejów ludzkości od stworzenia świata, powołując tym samym do istnienia nowy niezwykle w Bizancjum popularny gatunek literacki.
Twórczość teologiczna VI wieku nawiązywała do wielkich sporów chrystologicznych poprzedniego stulecia. Angażowali się w nią oprócz cesarza Justyniana I, Leoncjusz z Bizancjum, Efrem Syryjczyk i Anastazy I, patriarcha Antiochii. Twórczość ascetyczną rozwijali mnisi żyjący na pustyni, przede wszystkim Jan Klimak, autor niezwykle poczytnej Drabiny do raju, Symeon Słupnik Młodszy i Doroteusz z Gazy. Mnichom żyjącym na pustyni była też w przeważającej mierze poświęcona twórczość hagiograficzna: żywoty Cyryla ze Scytopolis i Łąka Jana Moschosa.
W poezji na czoło wysuwa się twórczość genialnego liryka bizantyńskiego Romana Pieśniarza, mnicha pełniącego funkcję melodosa przy jednym ze stołecznych kościołów. Roman autor kilkudziesięciu kontakiów jest też uważany za autora Akatystu ku czci Bogurodzicy, najsłynniejszego hymnu liturgicznego w liturgii prawosławnej. W VI wieku rozkwit przeżywała twórczość epigramatyczna. Do najwybitniejszych twórców epigramów należeli Agatiasz Scholastyk, Paweł Silencjariusz, Macedoniusz i Julian z Egiptu. Dużą popularnością wśród czytelników cieszyły się też ekfrazy Jana z Gazy i Pawła Silencjariusza.
W szkołach w Atenach i Gazie rozwijała się filozofia platońska i arystotelesowa. Najwybitniejszy przedstawiciel szkoły w Gazie Jan Filopon, wraz z Leoncjuszem z Bizancjum wniósł spory wkład w zastosowanie filozofii Arystotelesa do teologii. Nieznany mnich ukrywający się pod imieniem Dionizego Areopagity pozostawił po sobie cztery traktaty, neoplatońskie w duchu, decydujące dla kształtowania się średniowiecznej mistyki. Stefan z Bizancjum opracował 60-tomowy słownik geograficzny Ludność Bizancjum. Istotne znaczenie dla kultury średniowiecznej miała też praca Kosmasa Indikopleustesa Kosmografia chrześcijańska. Jan Filopon oprócz traktatów filozoficzno-teologicznych pozostawił po sobie prace z zakresu filologii, medycyny i matematyki. Prace z tych dziedzin wiedzy pisali też filolog Jan Charkas, medycy Aecjusz z Amidy i Aleksander z Tralles oraz matematycy Domnin z Larisy i Marin.