Malta
państwo w Europie / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Malta?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Malta, Republika Malty (malt. Repubblika ta’ Malta, ang. Republic of Malta) – wyspiarskie państwo-miasto[3][4][5] położone w Europie Południowej, na Morzu Śródziemnym, 81 km na południe od Włoch[6]. Obejmuje cały archipelag Wysp Maltańskich, jednakże większość ludności mieszka na głównej wyspie o tej samej nazwie, w zespole miejskim Valletty – stolicy Malty[7].
Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia słowa Malta. |
| |||||
Hymn: (Hymn Malty) | |||||
Język urzędowy | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Ustrój polityczny | |||||
Głowa państwa | |||||
Szef rządu | |||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
Liczba ludności (2021) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
| ||||
PKB (2023) • całkowite • na osobę |
|||||
PKB (PSN) (2023) • całkowite • na osobę |
| ||||
Waluta |
1 euro = 100 eurocentów (EUR, €) | ||||
Religia dominująca | |||||
Strefa czasowa | |||||
Kod ISO 3166 |
MT | ||||
Domena internetowa | |||||
Kod samochodowy |
M | ||||
Kod samolotowy |
9H | ||||
Kod telefoniczny |
+356 | ||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
|
Malta ma historię sięgającą tysięcy lat. Cywilizacja na Malcie zaczęła rozwijać się ponad 7000 lat temu[8]. W jaskini Għar Dalam odnaleziono ceramikę stworzoną przez człowieka z około 5000 r. p.n.e.[9][10] Pierwsze większe budowle na Malcie – megalityczne świątynie zaczęto budować około 3600 r. p.n.e. Są one najstarszymi stojącymi budowlami w Europie i jednymi z najstarszych na świecie[11][12], są starsze niż piramidy w Egipcie[8]. W podobnym okresie powstało Hypogeum Ħal Saflieni. Spuścizną tych budowli jest kilkanaście ruin, z czego siedem zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[13][14]. Przez następne wieki wyspy maltańskie były pod panowaniem m.in. Fenicjan i Kartaginy (800–218 p.n.e.), Starożytnego Rzymu (218 p.n.e.–870 n.e.), Arabów (870–1091), Hrabstwa i Królestwa Sycylii (1091–1530), Zakonu Maltańskiego (1530–1798) oraz Wielkiej Brytanii (1800–1964/1974). Losy wysp maltańskich mają dziś odzwierciedlenie w kulturze, języku i architekturze, czego przykładem jest Valletta z 320 zabytkami, czyniąc ją jednym z najbardziej zagęszczonych obszarów zabytkowych na świecie. Także ona została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO[15].
Współczesna Malta jest krajem rozwiniętym o bardzo wysokim wskaźniku rozwoju społecznego (plasując się między Francją i Włochami)[16], dobrej jakości życia (w rankingu plasuje się pomiędzy Niemcami, Słowenią a Wielką Brytanią)[17] oraz wysokim wskaźniku zadowolenia z życia (14. miejsce na świecie)[18][19]. Jest członkiem Unii Europejskiej oraz kilkunastu organizacji międzynarodowych, w tym ONZ, OBWE, Wspólnoty Narodów i EuroMed. Obowiązującą walutą jest euro. Językami urzędowymi są maltański i angielski. Malta leży w strefie klimatu subtropikalnego[20] typu śródziemnomorskiego[21], z krótkimi, bardzo łagodnymi zimami, długim okresem z letnimi temperaturami oraz 300 dniami słonecznymi rocznie[22].