Mieszanina – układ dwóch lub więcej pierwiastków lub związków chemicznych zmieszanych z sobą w dowolnym stosunku i wykazujących swoje indywidualne właściwości.

Aspekt chemiczny

Mieszaninę zasadniczo dzieli się na fazę dyspergującą (inaczej rozpraszającą, czyli otoczenie, w jakim następuje rozproszenie) i fazę zdyspergowaną (substancję rozproszoną). W roztworach fazą dyspergującą jest rozpuszczalnik, a zdyspergowaną rozpuszczona substancja.

Rodzaje mieszanin

Wyróżnia się dwa rodzaje mieszanin:

• mieszaniny jednorodne, homogeniczne, czyli roztwory, na przykład stopy metali, benzyna, solanka, ocet, roztwory wodne soków, powietrze. Wzrokowe określenie składu mieszaniny jednorodnej jest zazwyczaj niemożliwe.
• mieszaniny niejednorodne, heterogeniczne, na przykład opiłki metalu zmieszane z cukrem, piasek z wodą, zaprawa murarska, kawa mielona z wodą, groch z fasolą. Składniki mieszanin niejednorodnych można często określić bez pomocy aparatury analitycznej.

Podział na mieszaniny jednorodne i niejednorodne jest umowny, a granice pomiędzy nimi nie są wyznaczone w sposób ścisły (dotyczy to zwłaszcza koloidów) – zależy on od wielkości cząstek w poszczególnych fazach.

Sposoby rozdzielania mieszanin

• sączenie i filtracja
• odparowanie
• ekstrakcja
• sedymentacja
• destylacja i rektyfikacja
• krystalizacja
• chromatografia
• elektroforeza
• wymiana jonowa
• adsorpcja
• flotacja
• osmoza
• rozdział grawitacyjny

Aspekt prawny

Pojęcie mieszanina jest jednym z podstawowych pojęć używanych w aktach prawnych Unii Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa używania, oznakowania, klasyfikacji chemikaliów. W unijnym rozporządzeniu CLP (dotyczącym klasyfikacji oznakowania i pakowania chemikaliów) mieszanina jest zdefiniowana jako mieszanina lub roztwór składające się z dwóch lub większej liczby substancji. W rozporządzeniu UE REACH (dotyczącym rejestracji chemikaliów) mieszanina opisuje natomiast (prawie tożsame z mieszaniną) pojęcie preparat.

Rozróżnienie pomiędzy mieszaniną a substancją jest szczególnie ważne w aspekcie rozporządzenia CLP, które przewiduje różne okresy przejściowe (inne dla substancji, inne dla mieszanin) we wdrażaniu zmian.