Nie trzeba głośno mówić
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Nie trzeba głośno mówić – powieść Józefa Mackiewicza, wydana po raz pierwszy przez Instytut Literacki w Paryżu w roku 1969. Akcja powieści dzieje się głównie w Wilnie i na Wileńszczyźnie, ale poszczególne epizody obejmują też Mińsk, wschodnią Białoruś i Warszawę; jej ramy narracyjne zamykają się w latach 1941–1945. Fabuła osadzona jest w środowisku polskiej konspiracji; wśród wielu postaci brak jest zdecydowanego protagonisty. Główna problematyka powieści dotyczy stosunku ruchów narodowych do zagrożenia niemieckiego i radzieckiego. Główna teza książki to przekonanie, że nacjonalizmy nie pozwoliły Polakom, Litwinom i Białorusinom zjednoczyć się w walce z totalitaryzmami, a Polaków dodatkowo uczyniły podatnymi na sowietyzację. Powieść wywołała ogromne kontrowersje na emigracji, gdzie zarzucano jej fałszowanie obrazu polskiego państwa podziemnego. Przez współczesnych historyków literatury oceniana jest na ogół wysoko lub czasem wręcz traktowana jako arcydzieło.