Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
Order Orła Białego / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Lista osób odznaczonych Orderem Orła Białego w okresie III Rzeczypospolitej – obejmuje damy i kawalerów Orderu Orła Białego, którym został on przyznany na mocy postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w okresie III RP. Każdy Prezydent RP jest z urzędu również kawalerem tego orderu.
Order Orła Białego, ustanowiony w 1705 i odnowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 1921, jest najwyższym orderem Rzeczypospolitej Polskiej. W okresie PRL nie był przyznawany, nie przewidywała go ówczesna ustawa o orderach i odznaczeniach[1]. Order Orła Białego został przywrócony na mocy nowej ustawy obowiązującej od 23 grudnia 1992[2]. Order ten nadaje w formie ogłaszanego w Monitorze Polskim postanowienia Prezydent RP[3], który z tytułu wyboru na ten urząd staje się kawalerem i Wielkim Mistrzem Orderu Orła Białego oraz przewodniczącym jego kapituły[4]. Może być przyznawany obywatelom polskim oraz cudzoziemcom za zasługi położone dla RP lub jej obywateli, jak również stosownie do zwyczajów międzynarodowych. Może zostać nadany również pośmiertnie[5]. Jak stanowi art. 10 ust. 2 obowiązującej ustawy o orderach i odznaczeniach, Order Orła Białego nadawany jest za znamienite zasługi zarówno cywilne, jak i wojskowe, położone w czasie pokoju lub wojny, dla chwały i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej.
Pierwszym kawalerem Orderu Orła Białego po jego przywróceniu w III RP został z urzędu prezydent Lech Wałęsa (stając się 1321. kawalerem orderu w historii), pierwszym odznaczonym papież Jan Paweł II, pierwszym odznaczonym cudzoziemcem król Szwecji Karol XVI Gustaw, pierwszą odznaczoną kobietą Zofia Morawska, a pierwszym odznaczonym pośmiertnie prymas Polski Stefan Wyszyński. W przypadku Polaków wyróżniano m.in. przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, żołnierzy okresu II wojny światowej, działaczy opozycji w okresie PRL, naukowców, ludzi kultury i sztuki, duchownych, w późniejszym czasie również działaczy politycznych III RP. W przypadku cudzoziemców wyróżniano przede wszystkim urzędujące głowy państwa[6].
Największa grupa osób została jednorazowo uhonorowana w ramach obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę (uroczystość odbyła się 11 listopada 2018[7]). Prezydent Andrzej Duda odznaczył wówczas pośmiertnie Orderem Orła Białego 25 polskich przedstawicieli kultury, nauki, sportu, działaczy politycznych, społecznych i religijnych[8][9].
Według informacji medialnych przyjęcia Orderu Orła Białego odmówił w 1994 Jerzy Giedroyc[10] (postanowienie o nadaniu mu tego orderu nie zostało formalnie wydane). Przyjęcia przyznanych pośmiertnie przez Aleksandra Kwaśniewskiego orderów odmówiły rodziny Kazimierza Pużaka (1996) i Zbigniewa Herberta (1998). Nadane wówczas ordery zostały przekazane przedstawicielom ich rodzin dopiero przez Lecha Kaczyńskiego, odpowiednio w 2009 i w 2007[11][12].