Proces glebotwórczy
przekształcanie skały macierzystej w glebę / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Pedogeneza (gleboznawstwo)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Proces glebotwórczy – zespół zjawisk fizycznych, chemicznych, biochemicznych i biologicznych zachodzących w wierzchnich warstwach skorupy ziemskiej powodujący przekształcanie skały macierzystej w glebę określonego typu oraz dalszy jej rozwój.
Procesy te zachodzą pod wpływem czynników glebotwórczych: skały macierzystej, klimatu, wody, organizmów żywych, w tym człowieka, a także ukształtowania terenu i upływu czasu.
Istotą powstawania gleby jest stopniowa przemiana „martwej” skały lub zwietrzeliny skalnej w urodzajną glebę, która jest środowiskiem życia i umożliwia rozwój roślin. Odbywa się to przez wiele różnych procesów cząstkowych. Zespół procesów cząstkowych, które prowadzą do powstania określonego typu gleby nazywamy procesem glebotwórczym (np. brunatnienie, bielicowanie). W obrębie określonych procesów glebotwórczych mogą częściowo zachodzić te same procesy cząstkowe, lecz z inną intensywnością, jednocześnie na glebę określonego typu, oprócz najważniejszego procesu ją tworzącego, mogą działać dodatkowo inne procesy (co często prowadzi do powstania podtypów, np. na glebę brunatną powstałą przez proces brunatnienia nakłada się proces glejowy). Procesy glebotwórcze zazwyczaj przebiegają na tyle wolno, że nie obserwuje się ich bezpośrednio, a jedynie ich skutki.
Istotą procesów zachodzących w glebie jest nieustanny przepływ energii i wymiana materii między glebą a atmosferą, wodą glebową, materiałem macierzystym i żywymi organizmami. Ogólnie procesy te obejmują przemiany w mineralnym tworzywie gleby (wietrzenie i tworzenie się minerałów), przemiany materii organicznej (humifikacja i mineralizacja), a także przemieszczanie się składników oraz wytrącanie się ich w obrębie profilu glebowego.
Zwiększając stopień szczegółowości do grona fizycznych, chemicznych, biochemicznych i biologicznych procesów cząstkowych mogących zachodzić w glebie można zaliczyć: humifikację i odkładanie się próchnicy, powstawanie wtórnych minerałów ilastych, tworzenie trwałych połączeń próchniczno-ilastych lub próchniczno-ilasto-żelazistych, wietrzenie chemiczne lub fizyczne i rozpad minerałów pierwotnych, przemiany minerałów ilastych, ługowanie kationów zasadowych, przemieszczanie w głąb gleby cząstek mineralnych, próchnicy, tlenków i wodorotlenków metali, wytrącanie się z roztworu glebowego związków organicznych, mineralnych lub pierwiastków, procesy redukcji lub utleniania, tlenowy lub beztlenowy rozkład substancji organicznej (mineralizacja), biologiczna akumulacja pierwiastków, akumulacja deluwiów u podnóży stoków, akumulacja aluwiów w dolinach rzek, narastanie torfu i inne.
Uogólniając zagadnienie proces glebotwórczy można podzielić na dwa etapy[1]:
- wytworzenie substratu glebowego w wyniku: wietrzenia; procesów aluwialnych, deluwialnych, eolicznych oraz gromadzenia się osadów polodowcowych, torfów, namułów i gytii.
- przekształcenie substratu glebowego w glebę m.in. przy udziale organizmów glebowych.