Pierre Simon de Laplace
francuski uczony i urzędnik; matematyk, fizyk, astronom, minister i arystokrata / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Pierre Simon de Laplace?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Pierre Simon de Laplace (ur. 23 marca 1749 w Beaumont-en-Auge, zm. 5 marca 1827 w Paryżu[1]) – francuski naukowiec i urzędnik państwowy, polityk i nobilitowany arystokrata; matematyk, fizyk teoretyczny i doświadczalny, astronom oraz geodeta, a poniekąd i filozof nauki. Profesor Akademii Wojskowej w Paryżu i paryskiej École normale supérieure, współpracownik École polytechnique, współtwórca dwóch ostatnich uczelni, dyrektor francuskiego Urzędu Miar i Wag, wiceprzewodniczący Senatu oraz (krótko) Minister Spraw Wewnętrznych; hrabia Pierwszego Cesarstwa, par i markiz z nominacji restaurowanego królestwa; członek towarzystw naukowych różnych krajów:
- Francuskiej Akademii Nauk,
- brytyjskiego Towarzystwa Królewskiego (ang. Royal Society)[2],
- Królewskiej Holenderskiej Akademii Sztuk i Nauk (KNAW)[3],
- Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk (AAAS)[4].
Data i miejsce urodzenia | |||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | |||
Zawód, zajęcie |
naukowiec, urzędnik i polityk; matematyk, fizyk, astronom i geodeta | ||
Narodowość | |||
| |||
|
W matematyce zajmował się głównie analizą i probabilistyką, którą współtworzył, choć miał też wkład do algebry liniowej. Jego dorobek w analizie dotyczył równań różniczkowych, początków teorii potencjału i operatorów funkcyjnych – zarówno operatorów różniczkowych, jak i transformat całkowych.
W fizyce pracował nad:
- mechaniką i grawitacją, stosując je do mechaniki nieba i do geofizyki pływów morskich[2];
- termodynamiką – zbudował z Lavoisierem kalorymetr, mierzył ciepło utajone, wyjaśnił prędkość dźwięku w powietrzu, krytykował hipotezę flogistonu[2] i rozwijał teorię cieplika[potrzebny przypis].
W astronomii teoretycznej Laplace udowodnił stabilność Układu Słonecznego[5]. Oszacował też masę Saturna, a jego wynik odbiega od później uznanej wartości o mniej niż 1%[potrzebny przypis]. Spekulował też o:
- pochodzeniu Układu Słonecznego, wysuwając hipotezę mgławicy słonecznej niezależnie od Kanta i Swedenborga;
- czarnych dziurach[2] niezależnie od Johna Michella.
Laplace zajmował się też filozoficznymi aspektami nauk ścisłych. Popierał subiektywną interpretację prawdopodobieństwa i determinizm, który zilustrował eksperymentem myślowym nazwanym od jego nazwiska[6]. Odrzucał argument teleologiczny Newtona za istnieniem Stwórcy, co można uznać za przykład naturalizmu metodologicznego[7]. Został upamiętniony nazwami kilkunastu pojęć naukowych, kilku miejsc na Ziemi i w Kosmosie oraz misji kosmicznej. Bywa nazywany „francuskim Newtonem”[8] i postawiono mu co najmniej trzy pomniki.