Pociągi ekspresowe w Polsce
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Pociągi ekspresowe w Polsce są obecne od 1926 roku. Pierwszym połączeniem kursującym przez ziemie II Rzeczypospolitej, określanym mianem ekspresu, był Nord Express łączący Paryż z Warszawą[1]. W latach 1934–1939 jako motorowe pociągi ekspresowe nazwano sieć szybkich połączeń międzymiastowych obsługiwanych wagonami spalinowymi[2][3]. Połączenia te, choć szybsze od pociągów złożonych z klasycznego składu wagonowego, nie do końca spełniają definicję ekspresu podawaną przez późniejszą literaturę branżową (przykładowo: na trasie z Warszawy do Łodzi nie były to pociągi dalekobieżne; pociągi motorowe nie posiadały części gastronomicznej)[4] .
W latach 1947–2009 Polskie Koleje Państwowe prowadziły kategorię pociąg ekspresowy, oznaczaną początkowo w rozkładach jazdy literą E, następnie skrótem Ex[5].
Podczas restrukturyzacji PKP zajmujący się obsługą ekspresów od 1988 roku Zakład Przewozów Kwalifikowanych PKP w Warszawie został wraz z pociągami wyodrębniony do nowej spółki: PKP Intercity[6]. Od 15 grudnia 2002 r. obok dziennych pociągów ekspresowych (Ex) spółka uruchamiała odrębną kategorię pociągów, Nocny Express (NEx), skupiającą m.in. dawne pociągi hotelowe (np.: istniejący od września 1993 r. pociąg Tetmajer)[7]. Nocne Expressy przekwalifikowano 4 kwietnia 2005 na nocne pociągi TLK[8].
W 2017 roku w Polsce pociągi ekspresowe są uruchamiane przez PKP Intercity. Państwo objęło pociągi ekspresowe systemem ulg przejazdowych w publicznym transporcie zbiorowym – w mniejszym zakresie (mniej uprawnionych grup i niekiedy niższe wymiary ulg) w porównaniu do pociągów osobowych i pospiesznych[9]. Pociągi ekspresowe posiadają najwyższy priorytet przydziału przepustowości torów podczas konstrukcji rozkładu jazdy pociągów w PKP Polskie Linie Kolejowe[10].