Polemologia (gr. πóλεμος – wojna, bój, bitwa, walka) – obszar badań nad wojnami. Studium zajmuje się wyjaśnianiem przyczyn, źródeł, uwarunkowań wojen i innych konfliktów zbrojnych.

Polemologia jest specjalnością naukową zajmującą się badaniem wojen, konfliktów zbrojnych i rytmów wojowniczości w ujęciu interdyscyplinarnym. Badania opierają się m.in. na takich dziedzinach jak demografia, ekonomia, socjologia, etnografia czy stosunki międzynarodowe. Polemologia bada konflikty zbrojne i wojny: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości; analizuje ich naturę i uwarunkowania, lokalizację w czasie i przestrzeni, ustala ich periodyczność, intensywność, związki przyczynowo-skutkowe oraz typologię^[1]. Jest zaliczana do badań nad pokojem (ang. peace research).

Głównym założeniem metodologicznym tej dyscypliny naukowej jest głęboka wiara w to, iż poznanie wojny (konfliktów) wiedzie bezpośrednio do poznania pokoju. Dyrektywę badawczą polemologii można by więc sformułować tak – „Jeśli chcesz pokoju, poznaj wojnę”. Wspomniana teza jest odmienna od starej rzymskiej maksymy (związanej z pax Romana) – Si vis pacem para bellum, czyli „Chcesz pokoju, szykuj się do wojny”^[2].

Twórcą terminu jest francuski badacz, socjolog i ekonomista Gaston Bouthoul. Swoje główne tezy i teorie przedstawił w dziele wydanym w 1970 Traite de polemologie. Socjologie des gueres^[3].

Części polemologii

Według Gastona Bouthoula^[4]:

• ogólna socjologia wojny
• etiologia wojen
• prospekcja

Barometry polemologiczne

Głównym przeznaczeniem barometrów jest badanie zagrożeń wojną. Wyróżnia się pięć czynników^[5][6].

• Czynniki geograficzne i geopolityczne

W ich skład wchodzą elementy, które charakteryzują właściwości: geograficzne (przestrzeń) i czasowe (trwanie). Uwzględniając te wielkości w lokalizacji konfliktów zbrojnych, polemologowie wyznaczyli linie pęknięć oraz linii podziałów. Linię pęknięć mają ścisły związek z punktami zapalnymi, a linie podziału wyznaczane są przez podziały: rasowe, etniczne, religijne i ideologiczne, jak też przez zróżnicowany poziom rozwoju ekonomicznego i przyrostu demograficznego^[7][8].

• Czynniki długookresowe

Należy wskazać, czy występują zależności pomiędzy epoką historyczną i częstotliwością występowania konfliktów zbrojnych i wojen. Należy brać to pod uwagę podczas dokonywania analizy cykliczności występowania konfliktów zbrojnych i wojen^[8].

• Czynniki koniunkturalne

to sojusze i koalicje, które przyczyniają się do zmiany stosunku sił i do zakłóceń wewnętrznej i zewnętrznej równowagi strukturalnej^[8][9].

• Barometry struktur narodowych

wykazują związek ze strukturą państwa, kształtowane są przez poziom rozwoju państwa w sektorze gospodarki, ekonomii, wojska^[8][9].

• Barometry krótkookresowe

Okazjonalne przyczyny konfliktu w sferze motywacyjnej jednostek i zbiorowości. Jest implikacją wielorakich procesów psychologicznych i socjologicznych. Ich zaistnienie oraz właściwe natężenie są warunkiem inicjacji społecznej agresywności^[10].

Zobacz też

• Mocarstwo
• Socjologia wojny
• wojna hegemoniczna