Socjologia jakościowa
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Socjologia jakościowa – określenie sposobu badań i opisu rzeczywistości społecznej stosowane w socjologii.
Socjologia jakościowa jest perspektywą opisu, rozumienia i czasami wyjaśnienia zjawisk społecznych poprzez badania empiryczne i analizę doświadczeń indywidualnych i grupowych, definiowania świata społecznego czy interakcji, przy użyciu metod jakościowych lub analizy danych dowolnego rodzaju (jakościowych lub ilościowych) przy wykorzystaniu jakościowych metod badania.
Ten typ uprawiania badań socjologicznych nie ogranicza się tylko do użycia jakościowych metod badania (wywiady grupowe, obserwacja uczestnicząca, badania terenowe). Jest to też jakościowy sposób myślenia o ludzkim doświadczeniu, drogą „naukowej, intersubiektywnej empatii”, która pozwala dotrzeć do znaczeń indywidualnych i grupowych oraz do doświadczeń tak zwanego zewnętrznego świata. Efektem badań i analiz jest teoretyczny opis lub konceptualizacja i teoretyczna integracja pojęć.
Jakościowe badanie empiryczne i analiza danych jakościowych dostarcza informacji o rzeczywistości społecznej, badacz nie opiera się tutaj na apriorycznej wiedzy wyniesionej z istniejących teorii socjologicznych. Pojęcia, których używa w analizie danych empirycznych, są dla niego pojęciami uczulającymi, wskazującymi kierunki analizy i „miejsca”, w których określone zjawiska zachodzą[1]. Socjologia jakościowa to w dziedzinie socjologii ogólna orientacja, nie zaś praktyczne zastosowanie tzw. badań jakościowych i metod analizy danych. Uprawiając socjologię jakościową, dąży się do tego, by znaleźć się jak najbliżej badanych. Jeśli celem jest zrozumienie ich perspektyw i definicji sytuacji, to powinno się dotrzeć do miejsc, w których przebywają, wystrzegając się przy tym czynienia jakichkolwiek apriorycznych założeń na temat ludzi i społeczności, jakie przyjdzie nam obserwować. Celem badań empirycznych i analizy danych jakościowych jest dostarczanie informacji na temat rzeczywistości społecznej, dlatego też powinno się unikać w tym względzie czerpania apriorycznej wiedzy z już powstałych teorii socjologicznych[2][3]. Pojęcia, jakimi posługuje się socjolog w toku analizowania danych jakościowych, to pojęcia uczulające, które wskazują ścieżki analityczne, jakimi możemy podążyć, i „miejsca”, w ramach których zajść mogą określone zjawiska[4]. Często świadomie poszukuje się „ucieleśnionych pojęć” (embodied concepts), tj. takich, które mogą zostać zrozumiane w kontekście naszych własnych doświadczeń[5]. Najnowszy trend w badaniach jakościowych pokazuje, że niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na rolę badacza i jego wpływ na wytwarzanie wiedzy. Jest to zwrócenie uwagi nie tylko na podstawowe założenia, jakie przyjmuje w procesie badania, i ich ujawnienie, ale również na jego proces myślowy, dialog wewnętrzny[6], który będąc zanurzonym w różnych światach społecznych[7][8], czerpie z nich inspiracje do postrzegania rzeczywistości, a także interpretacji danych. Jego samoświadomość w każdym momencie badania i objaśniania danych jest niezwykle istotna dla wiarygodności danych, etycznego badania i społecznego odbioru raportu badawczego[9].
Jednymi z najbardziej znanych systemów metod jakościowych jest teoria ugruntowana i etnografia socjologiczna.