Surtsey
wyspa wulkaniczna w Islandii / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Surtsey?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Surtsey (z isl. „wyspa Surtra”) – wyspa wulkaniczna u południowych wybrzeży Islandii[1], jednocześnie ze względu na położenie geograficzne (63°18′00″N 20°36′00″W) najdalej na południe wysunięta część tego kraju[2]. Powstała na skutek podmorskiej erupcji wulkanicznej, która rozpoczęła się na głębokości 130 metrów i wyłoniła się na powierzchnię 14 listopada 1963[2][3]. Erupcja mogła rozpocząć się kilka dni wcześniej, a zakończyła się 5 czerwca 1967[4], kiedy to wyspa osiągnęła największą powierzchnię – 2,7 km²[2][3]. Od tego czasu wpływy fal i wiatru powodują erozję i stałe zmniejszanie się powierzchni wyspy (w 2002 pozostało 1,4 km² powierzchni)[5][4].
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Typ |
przyrodniczy | ||
Spełniane kryterium |
IX | ||
Numer ref. | |||
Region[infobox 2] |
Europa i Ameryka Północna | ||
Historia wpisania na listę | |||
Wpisanie na listę | |||
63°18′00,0″N 20°36′00,0″W | |||
| |||
Nowa wyspa została nazwana imieniem boga ognia Surtra z mitologii nordyckiej[6] i podczas jej tworzenia była obiektem intensywnych badań wulkanologów[7], a od zakończenia erupcji stanowiła przedmiot zainteresowania botaników i biologów, obserwujących stopniowy rozwój życia na początkowo jałowej powierzchni[7]. Podmorskie kominy wulkaniczne, które utworzyły wyspę Surtsey stanowią część podmorskiego systemu wulkanicznego archipelagu wysp Vestmannaeyjar znajdującego się na śródoceanicznym grzbiecie nazywanym Grzbietem Śródatlantyckim[8]. W 1973 w archipelagu tym miał miejsce wybuch wulkanu Eldfell na wyspie Heimaey[9]. Erupcja, która uformowała wyspę Surtsey, stworzyła kilka innych małych wysp wzdłuż tego łańcucha wulkanicznego, takich jak Jólnir i innych bezimiennych szczytów[8]. Większość z nich dość szybko uległa erozji.
W 2008 roku wyspę wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO[10].