Umowa zamiany – rodzaj umowy cywilnoprawnej zakładający wymianę dóbr bez użycia pieniądza. Ma znaczenie lokalne, a także w specyficznych grupach (np. kolekcjonerów). Szerzej spotyka się ją w gospodarce w okresach zachwiania pozycji pieniądza^[1].

W prawie polskim umowa zamiany została uregulowana w art. 603–604 k.c. Jej strony (zamieniający) zobowiązują się do przeniesienia własności rzeczy lub innego prawa majątkowego na drugą stronę umowy, w zamian za zobowiązanie do przeniesienia własności innej rzeczy lub prawa majątkowego.

Przedmiotem umowy może być rzecz istniejąca, przyszła, określona co do gatunku lub tożsamości, a także np. ograniczone prawo rzeczowe czy prawo na dobru niematerialnym^[2].

Zamiana jest czynnością prawną konsensualną, kauzalną, odpłatną, wzajemną i dwustronnie zobowiązującą. Należy do umów zobowiązujących do rozporządzenia. Może być jednak umową o podwójnym skutku – zobowiązująco-rozporządzającym. Jej zawarcie nie wymaga zachowania szczególnej formy (tj. może być zawarta ustnie albo nawet per facta concludentia – w sposób dorozumiany, bez użycia słów), chyba że strony ją zastrzegły (wtedy umowa musi mieć taką formę pod rygorem nieważności, o ile nie zastrzegły formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej tylko dla celów dowodowych; formy zastrzeżonej dla celów dowodowych nie stosuje się w stosunkach między przedsiębiorcami) albo zamiana dotyczy nieruchomości albo spadku (umowa musi mieć wówczas formę aktu notarialnego pod rygorem nieważności)^[2].

Do wyżej określonego, zdefiniowanego kodeksem cywilnym podstawowego typu tej umowy stosuje się z mocy art. 604 k.c. odpowiednio przepisy dotyczące sprzedaży, chyba że strony postanowią inaczej. Chodzi tu m.in. o sposób i koszty wydania i odebrania rzeczy, rękojmię za wady rzeczy, natomiast nie stosuje się przepisów o cenie sprzedaży i sprzedaży na raty^[2].