Wiązów
miasto w województwie dolnośląskim / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Wiązów?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Wiązów (łac. Vansovia, niem. Wansen) – miasto leżące na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, nad Oławą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wiązów. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców[2] (809. miejsce w kraju).
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Wiązów (ujednoznacznienie). |
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Ratusz w Wiązowie (2011) | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
1252 | ||||
Burmistrz |
Jerzy Krochmalny | ||||
Powierzchnia |
9,16[1] km² | ||||
Wysokość |
141 – 161[potrzebny przypis] m n.p.m. | ||||
Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
Strefa numeracyjna |
+48 71 | ||||
Kod pocztowy |
57-100 oraz 57-120 | ||||
Tablice rejestracyjne |
DST | ||||
50°48′55″N 17°12′13″E | |||||
TERC (TERYT) |
0217054 | ||||
SIMC |
0987437 | ||||
Urząd miejski pl. Wolności 3757-120 Wiązów | |||||
| |||||
| |||||
Strona internetowa |
Znaczenie nazwy miejscowości nie jest jednoznaczne i istnieją dwie teorie na ten temat. Pierwsza wywodzi ją od polskiej nazwy oznaczającej drzewo „wiąz”[3], a druga od zwierzęcia „wąż”[4]. Obie przytacza śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w Bytomiu we fragmentach – „von wiąz – Ulme (...) auch von wąż – die Schlange (...)”[4].
Podaje on także trzy nazwy: dwie polskie „Wiąz”, „Więzów” oraz niemiecką „Wansen”. Cytuje również szereg nazw zanotowanych w średniowiecznych, łacińskich dokumentach: 1155 Venzovici oraz Wenzouici, 1227 Wanzow, 1483 Wanzaw[4]. Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1285 roku wydanym przez kancelarię biskupa wrocławskiego Tomasza gdzie zanotowano ją w zlatynizowanej, staropolskiej formie – „Wansow”[5] W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Wansena[6].
Podobne pochodzenie nazwy podaje również Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości Wanzow podając jej znaczenie „Ulmen oder Rusterort” – „miejscowość wiązu, brzostu”[3]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą łacińską Vansovia oraz nazwą zgermanizowaną Wansen[7].
W trakcie archeologicznych badań ratowniczych na rynku w Wiązowie natrafiono na ślady niewielkiego cmentarzyska z wczesnego okresu kultury lateńskiej[8]. Pierwsze wzmianki o Wiązowie pochodzą z roku 1155, była to wtedy wieś należąca do kapituły wrocławskiej[9]. Prawa miejskie w nowej lokacji[10] otrzymał w roku 1252 z nadania księcia Henryka III Białego[9]. W 1337 r. książę śląski Bolko podarował królowi czeskiemu Janowi miasto Wiązów w powiecie oławskim, a w akcie darowizny wspomniano zamieszkujących tam Żydów. W roku 1353 pojawia się informacja o pobycie w mieście niejakiej Racheli. Miasto było położone na lokalnym szlaku handlowym ze Strzelina do Brzegu, od roku 1352 było pod panowaniem czeskim, a od 1742 pod pruskim[9]. W 1910 r. Wiązów otrzymał połączenie kolejowe z Brzegiem. W 1933, a więc w roku dojścia do władzy Adolfa Hitlera, społeczność żydowska miasta liczyła 9 osób i podlegała gminie synagogalnej w Oławie[11].
14 lutego 1945 r. zajęty przez wojska 52 armii I Frontu Ukraińskiego[12] i przyłączony do Polski. Zniszczony w ok. 30%. Jego dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.
W roku 1997 została uruchomiona nowoczesna oczyszczalnia ścieków zrealizowana na podstawie najnowocześniejszych opracowań Politechniki Wrocławskiej.
Według danych GUS z 31 grudnia 2013 r. miasto liczyło 2327 mieszkańców[13]. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców[2].
Główną rzeką miasta jest Oława. Inne, mniejsze cieki wodne to Babica, Łękawka i Młynówka – wszystkie uchodzące do Oławy na terenie miasta.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
- miasto
- Kościół pw. św. Mikołaja, z XIII w., przebudowany w XV w., XVIII w., i w l. 1914–1917
- wieża ratusza, z lat 1574–1585
- budynki prepozytury dóbr biskupich, ul. Biskupicka 3 i 3a, z pierwszej połowy XVIII w.:
- dom zarządcy
- budynek mieszkalno-gospodarczy.
inne zabytki:
- ratusz z 1840 r.
- kościół ewangelicki z lat 1845–1847, po 1945 r. zrujnowany i wyburzony.
Dane z 31 grudnia 2013[13]
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 2327 | 100 | 1 216 | 52,2 | 1 111 | 47,8 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 254 | 133 | 121 |
Piramida wieku mieszkańców Wiązowa w 2014 roku[15].
Główną drogą kołową jest przebiegająca przez miasto droga krajowa nr 39. Przebiega tędy również nieczynna obecnie linia kolejowa nr 304 ze stacją kolejową Wiązów.
Niektóre sceny seriali Warto kochać (2005–2006) oraz Rajskie klimaty (2009) były realizowane w Wiązowie.
- Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
- HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, OCLC 456751858 (niem.).
- Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 180.
- Grünhagen 1870 ↓, s. 219.
- Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 182. ISBN 978-83-910595-2-4.
- Knie 1830 ↓, s. 1056.
- PrzemysławP. Dulęba PrzemysławP., Groby kultury lateńskiej z Wiązowa na Dolnym Śląsku, „Archeologia Polski”, 2021 (6), s. 93-117, ISSN 0003-8180.
- Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 389. ISBN 83-213-4366-X.
- Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 98
- Historia społeczności – Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2017-11-22].
- Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 150. [dostęp 2012-10-02].
- Wiązów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T.9 Urkunden der Stadt Brieg. Breslau: Josef Max & COMP., 1870.
- Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- JózefJ. Pilch JózefJ., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, ISBN 83-213-4366-X, OCLC 69480077.brak strony (książka)
- Więzów 2 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 441.