Zamek Czorsztyn
zamek / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Zamek w Czorsztynie?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Zamek Czorsztyn – ruiny średniowiecznego zamku, położone w Czorsztynie, w Pieninach, nad Jeziorem Czorsztyńskim.
nr rej. A-24 z 17 kwietnia 1968 r.[1] | |||
Zamek w Czorsztynie, widok od strony Jeziora Czorsztyńskiego | |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | |||
Typ budynku | |||
Styl architektoniczny | |||
Ukończenie budowy |
XIII w. | ||
Ważniejsze przebudowy |
XIV w., XVI w., l. 1629–1643 | ||
Zniszczono |
XVIII w., XIX w. | ||
Pierwszy właściciel | |||
Kolejni właściciele |
Kazimierz III Wielki, Abraham Czarny z Goszyc, Feliks Paniewski, Piotr Kmita Sobieński, Jan Baranowski (wojewoda sieradzki), Jan Baranowski (starosta praśnicki), Jan Platemberg, Józef Makary Potocki | ||
Plan budynku Plan ruin zamku górnego i średniego wg stanu sprzed prac rewitalizacyjnych, na podstawie karty ewidencyjnej „zielonej”[3] | |||
49°26′05,88″N 20°18′47,53″E | |||
|
Pierwsza budowla na wzgórzu czorsztyńskim powstała ok. XIII w., należała do starosądeckiego klasztoru klarysek, została przejęta przez monarchów i przeszła znaczną rozbudowę za czasów Kazimierza Wielkiego, w XIV w. Broniła granicy i skrzyżowania szlaków handlowych, prowadzących na Węgry, w stronę Nowego Targu i Sącza. Była miejscem postoju władców polskich zmierzających na Węgry.
W XV w., ze względu na słabą sytuację majątkową władców, zamek został przekazany pod zastaw. Kolejni starostowie-zastawnicy króla dokonywali jego stopniowej rozbudowy, a największa modernizacja miała miejsce za czasów urzędowania Jana Baranowskiego, który m.in. wzniósł obiekt zwany obecnie „basztą Baranowskiego”. Baranowski zapisał się w historii także jako człowiek bardzo źle traktujący swoich poddanych.
W połowie XVII w. budowlę zajął Aleksander Kostka-Napierski w czasie swojego powstania, a kilka lat później, w czasie potopu szwedzkiego, ukrywał się tu Jan II Kazimierz Waza. W latach 30. XVIII w., podczas wojny o sukcesję polską, zamek został spustoszony przez Kozaków. Pod koniec XVIII w. w pobliżu okopali się konfederaci barscy.
Ostatnim starostą był w latach 1763–1797 Józef Makary Potocki, który nie dysponował środkami potrzebnymi na remont zamku, już wówczas będącego w słabym stanie. Kiedy zmarł, budowlę przejął urząd austriacki i odsprzedał rodzinie hrabiów Drohojowskich, również nieposiadającej pieniędzy na konserwację budowli, która stopniowo popadła w ruinę.
Ciekawa historia i malowniczy wygląd ruin sprawiły, że obrosły wokół niej legendy i stała się inspiracją dla artystów, zwłaszcza w epoce romantyzmu. Ze względu na unikalny mikroklimat już w pierwszej połowie XX w. utworzono tu rezerwat, a w latach 90. XX w. tereny wokół reliktów włączono do Pienińskiego Parku Narodowego. Zamek Czorsztyn został w 1968 r. wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków.