Zespół nabytego niedoboru odporności
choroba wywołana przez wirusa HIV powodująca niedobór odporności / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Zespół nabytego niedoboru odporności?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Zespół nabytego niedoboru odporności, zespół nabytego upośledzenia odporności, AIDS (od ang. acquired immunodeficiency syndrome lub acquired immune deficiency syndrome), SIDA (od łac. syndroma immunitatis defectus acquisiti) – choroba wywoływana przez ludzki wirus niedoboru odporności (HIV), prowadząca do postępującego upośledzenia odporności osoby zakażonej i ostatecznie do rozwoju zespołu nabytego niedoboru odporności[1].
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „AIDS”. Zobacz też: inne znaczenia. |
Acquired immune deficiency syndrome | |||
Leczenie |
nie | ||
---|---|---|---|
Czynnik chorobotwórczy | |||
Nazwa | |||
Rezerwuar | |||
Epidemiologia | |||
Droga szerzenia |
krew, kontakty seksualne, niesterylny sprzęt medyczny, zakażenie przez matkę płodu lub karmionego piersią noworodka | ||
Występowanie |
cały świat | ||
Prawo | |||
Podlega zgłoszeniu WHO |
nie | ||
|
Syndroma immunitatis defectus acquisiti | |
Czerwona kokardka jest symbolem solidarności z osobami zakażonymi HIV i chorymi na AIDS |
Zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności następuje przez kontakt seksualny, ekspozycję na wydzieliny lub tkanki zawierające wirusa oraz na drodze okołoporodowej. U części chorych w ostrej fazie infekcji pojawia się niecharakterystyczna choroba grypopodobna zwana ostrą chorobą retrowirusową, jednak u większości, mimo replikacji wirusa, spadku limfocytów CD4+ i postępującego upośledzenia funkcji układu immunologicznego, AIDS przez pewien okres przebiega bezobjawowo. Faza objawowa, której wyrazem są rozwijające się zakażenia oportunistyczne i nowotwory, jest następstwem znacznego obniżenia odporności. Ostatecznie dochodzi do rozwoju zespołów chorobowych spełniających kliniczne kryteria rozpoznania zespołu nabytego niedoboru odporności. AIDS jest rozpoznawany również przy spadku liczby limfocytów CD4+ poniżej 200 komórek na mikrolitr.
Diagnostyka zakażenia HIV jest oparta o badania serologiczne wykrywające przeciwciała powstałe w odpowiedzi immunologicznej skierowanej przeciw HIV, które są wykrywane metodą immunoenzymatyczną, ale do ostatecznego rozpoznania konieczne jest wykonanie badania potwierdzającego zakażenie, w którym wykorzystuje się metodę western blot. W leczeniu zakażenia HIV stosuje się wielolekową terapię antyretrowirusową, polegającą na jednoczesnym zastosowaniu kilku leków antyretrowirusowych.
W 1981 amerykańskie Centra Kontroli Chorób (CDC) opublikowały w swoim czasopiśmie opis 5 przypadków rzadkiego oportunistycznego zapalenia płuc wywołanego przez Pneumocystis carinii u młodych homoseksualnych mężczyzn oraz zachorowań na rzadki nowotwór – mięsak Kaposiego[2][3]. Już do końca 1981 rozpoznano ponad 335 przypadków AIDS, z czego 158 chorych zmarło[4]. Początkowo chorobę rozpoznawano u homoseksualnych mężczyzn i u osób przyjmujących dożylnie narkotyki, a także chorych na hemofilię, którzy musieli często przyjmować preparaty krwiopochodne[5]. Na przełomie 1982 i 1983 opisano przypadki choroby u kobiet na skutek kontaktów heteroseksualnych z mężczyznami chorymi na AIDS, a także chorobę u niemowląt chorych matek, co potwierdziło możliwość zakażenia drogą heteroseksualną i okołoporodową[6]. W 1982 chorobę wcześniej nazywaną gay related immunodeficiency (GRID) nazwano acquired immunodeficiency syndrome (AIDS)[4]. Jeszcze przed rozpoznaniem czynnika etiologicznego, ustalono, że choroba ma podłoże zakaźne i przenosi się drogą krwiopochodną i wydano pierwsze zalecenia dotyczące zapobiegania chorobie[5]. W 1983 Luc Montagnier i współpracownicy z Instytutu Pasteura opisali wyizolowany od chorego na AIDS z limfadenopatią retrowirus, który został później nazwany lymphadenopathy associated virus (LAV)[7][8]. Niezależnie od Luca Montagniera, grupa Roberta Gallo z Narodowych Instytutów Zdrowia wykazała obecność u chorych na AIDS retrowirusa podobnego do HTLV. Gallo nazwał go HTLV-III[9][10][11]. W 1985 opracowano komercyjne testy w kierunku HIV[5]. W 1986 ujednolicono nomenklaturę i wirus wywołujący AIDS został nazwany human immunodeficiency virus (HIV)[12]. W 1987 opracowano pierwszy lek antyretrowirusowy – zydowudynę[5]. Dalszy postęp w odkrywaniu kolejnych leków pozwolił na opracowanie w 1996 wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (HAART), składającej się z połączenia kilku skutecznych leków antyretrowirusowych[12].
Według szacunkowych danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2015 na świecie żyło 36,7 miliona ludzi zakażonych HIV, z czego 3,2 miliona stanowiły dzieci poniżej 15 roku życia[13]. Ocenia się, że zakażenie HIV od początku epidemii dotknęło 78 milionów osób, z czego 35 milionów zmarło[14].
Zapadalność na HIV na świecie osiągnęła szczyt w drugiej połowie lat 90.[15], kiedy to w 1997 rozpoznano 3,7 miliona nowych zakażeń[16]. Wśród zakażonych początkowo zdecydowanie dominowali mężczyźni[15][17], jednak liczba zakażeń wśród kobiet systematycznie rosła i obecnie kobiety stanowią blisko połowę osób zakażonych HIV[18].
W związku z wprowadzeniem programów profilaktycznych oraz leczenia antyretrowirusowego obserwuje się spadek liczby nowych zachorowań[13][16]. Od 2010 obserwuje się coroczny spadkowy trend liczby nowych zachorowań, który dotyczy przede wszystkim osób poniżej 15 roku życia, a u osób powyżej 15 roku życia obserwuje się stabilizację liczby nowych zachorowań[13]. Szacuje się, że liczba nowych zachorowań w 2015 wynosiła 2,1 miliona, przy czym 240 000 nowych przypadków odnotowano u dzieci poniżej 15 roku życia[13][14]. W porównaniu do 2005 oznacza to spadek zapadalności o 35%[13].
Około połowy nowych zakażeń obserwuje się u osób w grupie wiekowej 15–24 lat[19]. Choć spada liczba nowych zakażeń wśród dzieci i młodzieży poniżej 15 roku życia, nadal rozpoznaje się rocznie 240 000 nowych przypadków w tej grupie wiekowej i na świecie żyje 3,2 miliona dzieci zakażonych HIV[13]. Obserwuje się wzrost populacji chorych powyżej 50 roku życia[15][20], której wielkość ocenia się na 4–4,5 miliona[20]. Częściowo jest to związane ze zwiększeniem dostępności i skuteczności terapii antyretrowirusowej, która pozwala chorym dłużej żyć i osiągnąć 50. rok życia. Z drugiej strony znaczna część tej grupy chorych uległa zakażeniu już po 50 roku życia[20].
Liczba nowych zgonów z powodu zakażenia HIV ulega systematycznemu zmniejszeniu. W 2015 z powodu zakażenia HIV zmarło 1,1 miliona ludzi[13][14], choć w 2005 zanotowano 2 miliony zgonów, zatem od tego czasu umieralność uległa zmniejszeniu o 45%[14]. Poprawia się dostępność do leczenia antywirusowego. Ma to związek z poprawą opieki zdrowotnej w krajach o niskich i średnich dochodach oraz spadku ceny tych leków[13]. Jednak nadal tylko około połowa chorych (46%) na HIV otrzymuje leczenie antyretrowirusowe[13].
Do populacji o zwiększonym ryzyku zakażenia należą homoseksualni mężczyźni, osoby transseksualne, osoby świadczące usługi seksualne, osoby stosujące dożylne narkotyki oraz więźniowie[14]. Rozmieszczenie geograficzne zakażenia wirusem HIV jest zróżnicowane, co jest związane z różnicami społecznymi i ekonomicznymi[14].
- Afryka Subsaharyjska
W Afryce Wschodniej i Południowej żyje 19 milionów osób zakażonych wirusem HIV, co stanowi 52% światowej populacji chorych. Również w tym regionie w 2015 stwierdzono 960 000 nowych zakażeń, co w przybliżeniu stanowi także połowę nowych zakażeń. Z kolei w Afryce Zachodniej i Centralnej żyje 6,5 miliona zakażonych, czyli około 18% światowej populacji, odnotowano również 410 000 nowych zakażeń[14][21]. Obserwuje się trend spadkowy zapadalności oraz zgonów z powodu zakażenia HIV w tym regionie[16]. Głównym wzorem transmisji zakażenia jest niezabezpieczony stosunek heteroseksualny. W dużym odsetku do zakażenia następuje u osób pozostających w stałym związku. Istotnym problemem jest transmisja matka–dziecko. Niemal 90% dzieci zakażonych wirusem HIV żyje w Afryce, choć liczba zakażeń w tej grupie wiekowej spada, to w 2013 zakażenie rozpoznano u 230 000 dzieci. Istnieją ograniczone dane dotyczące transmisji wirusa wśród mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami (MSM)[16].
- Azja
Azja stanowi drugi region świata pod względem wielkości populacji chorych na HIV, najwięcej chorych żyje w Chinach i Indiach. W tym regionie żyje 5,1 miliona chorych i zanotowano 300 000 nowych przypadków HIV[14]. Główną drogą transmisji w Chinach są kontakty heteroseksualne (46%) oraz dożylne przyjmowanie narkotyków (28,4%), w mniejszym stopniu za infekcje odpowiedzialne są kontakty homoseksualne pomiędzy mężczyznami. Za część przypadków odpowiada przetoczenie skażonego wirusem osocza w latach 90. W Indiach i Tajlandii istotną drogą transmisji jest korzystanie z usług pracowników seksualnych[16].
- Afryka Północna i Bliski Wschód
W Afryce Północnej i Bliskim Wschodzie obserwuje się stały, powolny wzrost liczby zachorowań i zgonów z powodu HIV[16]. Szacuje się, że w tym regionie żyje 230 000 chorych i rocznie rozpoznaje się 20 000 nowych zachowań[14]. Główną drogą transmisji wirusa jest dożylne przyjmowanie narkotyków oraz niezabezpieczony stosunek seksualny, w tym również homoseksualny[16].
- Ameryka Południowa, Łacińska i Karaiby
Liczba nowych zachorowań w Ameryce Łacińskiej i w regionie Karaibów pozostaje stabilna, ale ze względu na przyrost liczby chorych na HIV obserwuje się wzrost liczby zgonów związanych z tą chorobą[16]. Ocenia się, że w tym regionie żyje 2 miliony chorych, w 2015 zanotowano 100 000 nowych zakażeń[14]. Główną drogą transmisji jest stosunek bez zabezpieczenia[22]. Bardzo wysoką częstość zakażenia obserwuje się wśród mężczyzn mający kontakty seksualne z mężczyznami (MSM)[16][23], w niektórych obszarach Karaibów częstość zakażeń wśród MSM przekracza 25%[16]. Ponadto wysoki odsetek zakażeń jest stwierdzany u osób transseksulanych, przyjmujących dożylnie narkotyki i pracowników seksualnych[23].
- Europa Wschodnia i Azja Środkowa
Obszar postradziecki jest regionem o szybko rosnącej populacji chorych na HIV, wrastającej liczby nowych zakażeń i zgonów z powodu zakażenia HIV[16]. Na wzrost liczby zakażeń miały wpływ przemiany polityczne związane z rozpadem ZSRR powodujące spadek dochodów oraz niewydolność silnie scentralizowanej struktury opieki zdrowotnej[24]. W tym regionie żyje około 1,5 miliona chorych na HIV, w 2015 stwierdzono 190 000 nowych zakażeń[14]. Główną drogą transmisji jest dożylna podaż narkotyków. W Rosji 80% zakażeń tym wirusem rozpoznano u osób stosujących dożylne narkotyki[16][25]. Rośnie na znaczeniu transmisja zakażenia na drodze stosunków heteroseksualnych[24]. Zakażenia u mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami stanowią jedynie niewielki odsetek nowych zakażeń (<1%) w tym regionie świata[16].
- Europa Zachodnia, Środkowa i Ameryka Północna
Wśród krajów o wysokim dochodzie obserwuje się podobne trendy epidemiologiczne[16]. Liczba nowych zakażeń pozostaje stabilna, w 2015 rozpoznano ich 91 000[14]. Liczba zgonów z powodu HIV wykazuje tendencję spadkową i w 2015 zanotowano ich 22 000[14]. Rośnie liczba żyjących chorych zakażonych wirusem HIV, których liczebność jest szacowana na 2,4 miliona[14]. Największa częstość występowania zakażenia wśród krajów o wysokim dochodzie jest obserwowana w Estonii, Portugalii i Stanach Zjednoczonych[26]. We wszystkich krajach Europy Zachodniej, Środkowej i Ameryki Północnej obserwuje się 2,5-krotnie częstsze występowanie zakażenia u mężczyzn, choć w niektórych krajach przewaga zakażeń u mężczyzn jest nawet 5,6-krotna[26][16]. Zatem głównym wzorem transmisji są kontakty homoseksualne pomiędzy mężczyznami[16]. Ważną drogą transmisji jest dożylne przyjmowanie narkotyków. W niektórych krajach jak Portugalii, Norwegii, Szwecji, Finlandii i Szwajcarii dominuje droga kontaktów heteroseksualnych[16]. Część przypadków HIV w Europie Zachodniej jest stwierdzana u emigrantów z Afryki Subsaharyjskiej[27][16], podobnie w Stanach Zjednoczonych więcej przypadków odnotowuje się u Afroamerykanów[28][16].
- Polska
Polska należy do krajów o jednej z najniższej odnotowanej i szacowanej częstości zakażenia wirusem HIV[29]. Od wprowadzenia rejestracji chorych w 1985 do końca 2021 zanotowano łącznie blisko 28 tysięcy przypadków zakażenia HIV i 3800 przypadków AIDS[30]. Początkowo w latach dziewięćdziesiątych epidemia HIV była związana z dożylnym przyjmowaniem narkotyków, od lat dwutysięcznych epidemia rozszerza się głównie w wyniku kontaktów homoseksualnych pomiędzy mężczyznami[29]. Nadal większość dotychczas stwierdzonych zakażeń jest związana z dożylnym przyjmowaniem narkotyków, które jako drogę zakażenia przypisuje się 6 tysiącom przypadków zakażenia HIV. Z kolei u 2,9 tysiącom chorych zakażenie HIV jest związane z kontaktami homoseksualnymi, a u 1500 osób z kontaktami heteroseksualnymi[31].
Zakażenie HIV w Polsce zdecydowanie częściej jest rozpoznawane u mężczyzn, którzy stanowią 75–80% przypadków[32][29]. W 2021 w Polsce zarejestrowano 1173 nowe zakażenia wirusem HIV i 53 zachorowania na AIDS. W większości przypadków brakuje informacji dotyczącej prawdopodobnej drogi transmisji wirusa. W populacji mężczyzn najczęściej do zakażeń dochodzi w grupie mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne z mężczyznami, a w przypadku kobiet jest to grupa kobiet heteroseksualnych. W Polsce do wykrycia nowych zakażeń u mężczyzn dochodziło najczęściej w wieku 20–39 lat, a u kobiet w przedziale wiekowym 30–49 lat[33].
Populacje kluczowe
Wyróżnia się kilka populacji o nieproporcjonalnie wysokim ryzyku zakażenia wirusem HIV. Do takich populacji należą mężczyźni mających kontakty seksualne z innymi mężczyznami, osoby transseksualne, pracownicy seksualni, osoby przyjmujące dożylnie narkotyki oraz więźniowie. W tych grupach obserwuje się marginalizację i stygmatyzację społeczną, przy jednoczesnej obecności zachowań zwiększających ryzyko zakażenia. W tych grupach stwierdza się ograniczoną dostępność do programów profilaktycznych i leczniczych, co sprzyja dalszemu szerzeniu się epidemii[34][35].
Droga zakażenia | Oszacowane zakażenia na 10 000 ekspozycji na źródło zakażenia | |||
---|---|---|---|---|
Transfuzja krwi | 9250[37][36] | |||
Poród | 2255[38][36][39] | |||
Używanie tych samych igieł do wstrzykiwania narkotyków | 63[40][36][36] | |||
Przezskórne ukłucie igłą | 23[37][36] | |||
Bierny stosunek analny* | 138[41][42][43][36] | |||
Czynny stosunek analny* | 11[42][43][36] | |||
Stosunek pochwowy receptywny* | 8[44][36] | |||
Stosunek pochwowy insertywny* | 4[44][36] | |||
Stosunek oralny receptywny* | bardzo niskie[45] | |||
Stosunek oralny insertywny* | bardzo niskie[45] | |||
* zakładany brak użycia prezerwatywy |
Do zakażenia wirusem HIV następuje poprzez kontakt seksualny, ekspozycję na wydzieliny lub tkanki zawierające wirusa oraz na drodze okołoporodowej (wertykalnej)[46]. Materiał potencjalnie zakaźny musi ulec kontaktowi z błoną śluzową (pochwy, odbytnicy, prącia, jamy ustnej) lub z uszkodzoną skórą albo zostać przeniesiony bezpośrednio do krwiobiegu[47]. Materiałem zakaźnym jest krew, sperma, preejakulat, wydzielina pochwy, wydzielina z odbytu, mleko ludzkie i tkanki nieutrwalone formaliną[48]. Do materiałów zakaźnych zalicza się również płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn stawowy, płyn opłucnowy, płyn otrzewnowy i płyn osierdziowy, które stanowią potencjalne źródło wirusa, choć zakażenie za pośrednictwem tego materiału jest bardzo mało prawdopodobne[49]. Ślina, plwocina, pot, łzy, mocz, kał i wymiociny, jeśli nie są zanieczyszczone krwią, nie są uważane za materiał zakaźny[46][50]. Wirus HIV nie przenosi się poprzez owady, w tym również komary, kleszcze i moskity. HIV również nie przenosi się poprzez dotyk, uścisk dłoni, przytulanie, współdzielenie toalety czy kuchni, a także wspólne spożywanie posiłków[47][51].
Na ryzyko zakażenia wpływ ma typ materiału potencjalnie zakaźnego, poziom wiremii HIV w materiale, rodzaj ekspozycji i współistnienie chorób przenoszonych drogą płciową[51].
Droga seksualna jest najważniejszą drogą transmisji wirusa, ogólnie pośredniczy ona w dwóch trzecich przypadków zakażenia[51]. Ryzyko zakażenia różni się w zależności od rodzaju aktywności seksualnej. Największe ryzyko wiąże się ze stosunkiem analnym biernym (receptywnym)[36][51]. W porównaniu do receptywnego kontaktu waginalnego receptywny kontakt analny wiąże się z ponad dziesięciokrotnie większym ryzykiem infekcji[52]. Większe ryzyko jest związane z ekspozycją bogatounaczynionej błony śluzowej odbytnicy z nasieniem zawierającym wysoką koncentrację wirusa[53]. Ocenia się, że ryzyko zakażenia HIV w kontakcie analnym receptywnym wynosi 138 na 10 000 przypadków ekspozycji[36].
Z mniejszym ryzykiem w porównaniu do stosunku analnego biernego wiąże się ze stosunek analny aktywny (insertywny)[36][51]. Ryzyko jest związane z ekspozycją na zawierającą wirusa HIV krew w odbytnicy[53]. Szacuje się, że ryzyko zakażenia wynosi około 11 przypadków na 10 000 przypadków ekspozycji[36]. Stosunek dopochwowy zarówno receptywny, jak insertywny niesie znacznie mniejsze ryzyko zakażenia niż stosunek analny, co jest związane z mniejszym prawdopodobieństwem krwawienia podczas stosunku dopochwowego[53]. Ocenia się, że receptywny stosunek waginalny wiąże się z 8 przypadkami zakażenia na 10 000 przypadków ekspozycji, a insertywny stosunek dopochwowy z 4 przypadkami zakażenia na 10 000 przypadków ekspozycji[36]. Ryzyko zakażenia podczas stosunku oralnego jest znacznie niższe niż podczas stosunku analnego czy dopochwowego, jednak precyzyjne określenie ryzyka zakażenia jest trudne[53][51][36]. Prawdopodobnie receptywne fellatio wiąże się z większym ryzykiem niż inne formy seksu oralnego, w tym cunnilingus czy anilingus[51]. Uważa się, że jama ustna bez zmian chorobowych stanowi dobrą barierę chroniącą przed zakażeniem HIV[51]. Choć niewielka liczba prac wskazuje na obecność wirusa HIV w ślinie, to nie ma dowodów na transmisję zakażenia poprzez ślinę[51][53]. Ponadto w ślinie obecne są enzymy oraz przeciwciała inaktywujące wirusa[53][54][55].
Przy przypadkowym zakłuciu igłą zanieczyszczoną materiałem zakaźnym wynosi 0,23%[37][36]. Faktyczna wielkość ryzyka zależy od głębokości zakłucia, obecności krwi w świetle igły i poziomu wiremii[56]. Wirus jest dość podatny na wysuszanie, choć może przetrwać w strzykawce do 42 dni. Poza zakłuciem igłą u pracowników ochrony zdrowia (jako narażenie zawodowe) rzadko dochodzi do zakłucia igłą świeżo po użyciu, a igła rzadko zawiera świeżą krew[56]. Prawdopodobieństwo zakażenia wirusem HIV poprzez igły porzucone w miejscu publicznym jest bardzo niskie, dotyczy przede wszystkim igły zawierającej świeżą krew[56][57]. Stosowanie tych samych igieł do wstrzykiwania narkotyków wiąże się ze znacznie większym ryzykiem, które jest oceniane na 63 przypadków na 10 000 przypadków ekspozycji[36]. Indywidualne ryzyko związane z używaniem tych samych igieł do wstrzykiwania narkotyków zwiększa biesiadne używanie narkotyków, odbywanie kary pozbawienia wolności, stosowanie kokainy lub opiatów oraz marginalizacja społeczna[15].
Transfuzja zakażonej krwi lub preparatów krwiopochodnych jest najefektywniejszą drogą transmisji wirusa[15]. Zdecydowaną większość zakażeń poprzez transfuzję zanotowano przed 1985 rokiem, kiedy to wprowadzono przesiewowe badanie dawców krwi w kierunku wirusa HIV[51]. W Polsce serologiczne badania przesiewowe w kierunku HIV zostały wprowadzone już w 1986[4]. Postęp technik diagnostycznych badań serologicznych i wprowadzeniem technik molekularnych do diagnostyki dawców pozwoliło znacznie zmarginalizować ryzyko zakażenia drogą transfuzji krwi i dodatkowo podniosło bezpieczeństwo transfuzji. W Polsce w badaniu dawców stosuje się badania immunoenzymatyczne (EIA) wykrywających przeciwciała anty-HIV i białko wirusa p24 oraz badania RT-PCR wykrywającego materiał genetyczny wirusa[58]. Obecnie ryzyko zakażeniem wirusem HIV poprzez transfuzję krwi jest bardzo niskie[58] i w różnych publikacjach jest ocenianie na 0,14–1,5 przypadków zakażenia na 1 000 000 przetoczeń[59][60][61].
Do zakażenia wirusem HIV z matki na dziecko (zakażenie wertykalne) może nastąpić wewnątrzłożyskowo, podczas porodu i karmienia piersią[51]. Ryzyko zakażenia wertykalnego bez profilaktyki jest oceniane na 2255 przypadków na 10 000 przypadków ekspozycji[38][36]. W wewnątrzmacicznej transmisji wirusa przez łożysko pośredniczą komórki śródbłonka zawierające receptor CD4 oraz komórki Hofbauera[62]. Zakażenie podczas porodu jest związane z ekspozycją noworodka na krew, płyn owodniowy oraz wydzielinę dróg rodnych[63]. Profilaktyka zakażenia wertykalnego polega na przyjmowaniu przez matkę HAART, wykonaniu planowego (elektywnego) cięcia cesarskiego, podania dożylnie zydowudyny w trakcie porodu oraz profilaktyczne włączenie noworodkowi leków antyretrowirusowych[64]. Wdrożenie profilaktyki za pomocą zydowudyny zmniejszyło ryzyko zakażenia wertykalnego do 8,3%[65], obecnie dzięki wprowadzeniu HAART ryzyko zakażenia wertykalnego spada do 1–2%[66][67][68][69][70][71]. Planowe cięcie cesarskie również sprzyja redukcji ryzyka transmisji HIV[72][73][74][75] i jest wykonywane na dwa tygodnie przed przewidywanym terminem porodu[76].
Udowodniono, że u osób z HIV skutecznie leczonych terapią przeciwwirusową nie istnieje ryzyko przeniesienia HIV na inne osoby (U=U).