Gieus olimpics
From Wikipedia, the free encyclopedia
Gieus olimpics è la noziun collectiva per ils gieus olimpics (da stad) ed ils gieus olimpics d’enviern, occurrenzas da sport cun participaziun da tut il mund ch’han mintgamai lieu en in interval da quatter onns. Il term deriva dal grec vegl τὰ Ὀλύμπια ta Olýmpia (‹ils gieus olimpics›), grec nov ολυμπιακοί αγώνες olymbiakí agónes (‹concurrenzas olimpicas›). Tar ils gieus olimpics sa mesiran atlets e squadras da numerusas disciplinas in cunter l’auter. Organisads vegnan els dal Comité olimpic internaziunal (IOC). L’interval tranter ils gieus vegn numnà ολυμπιάδα olymbiada (‹olimpiada›).
Il num deriva dal lieu d’occurrenza dal gieus antics Olympia, situà en il nordvest da la Peninsla Peloponnes. L’origin e declin da quels è stà collià cun il temp da fluriziun da la Veglia Grezia sco pussanza politica e culturala. La decisiun d’introducir ils gieus olimpics dal temp modern è vegnida prendida l'onn 1894, e quai sin iniziativa da Pierre de Coubertin. Sco ‹inscunter da la giuventetgna dal mund› duevan quels pussibilitar da sa mesirar a moda sportiva e promover la chapientscha tranter ils pievels. Dapi il 1896 han lieu mintga quatter onns gieus olimpics da stad e dapi il 1924 mintga quatter onns gieus olimpics d’enviern. Dapi il 1994 alterneschan ils gieus d’enviern e da stad en in ritmus da dus onns.
L’IOC surpiglia er il patrunadi dals paralimpics, ils cumbats dals sportists impedids, dals Deaflympics, Special Olympics e dals World Games per disciplinas betg olimpicas. Ultra da quai existan dapi il 2010 ils gieus olimpics da la giuventetgna cun participants tranter 14 e 18 onns.
Ils gieus olimpics èn creschids cuntinuadamain en il decurs dals onns, uschia che praticamain mintga pajais dal mund è oz represchentà cun sportists. Sper il campiunadi mundial da ballape valan ils gieus olimpics sco pli grond eveniment da sport dal mund.