HIV/AIDS
spektri i kushteve të shkaktuara nga infeksioni HIV / From Wikipedia, the free encyclopedia
Infeksioni i virusit të mungesës së imunitetit të njeriut dhe sindroma e mungesës së imunitetit të fituar (HIV/AIDS) apo SIDA është një spektër kushtesh të shkaktuara nga infeksioni me virusin e mungesës së imunitetit të njeriut (HIV), një retrovirus. Pas infeksionit fillestar, personi mund të mos vërejë asnjë simptomë, ose mund të përjetojë një periudhë të shkurtër të sëmundjes së ngjashme me gripin. Në mënyrë tipike, kjo pasohet nga një periudhë e zgjatur e inkubacionit pa simptoma. Nëse infeksioni përparon, ai ndërhyn më shumë në sistemin imunitar, duke rritur rrezikun e zhvillimit të infeksioneve të zakonshme si tuberkulozi, si dhe infeksione të tjera oportuniste dhe tumore që janë të rralla tek njerëzit që kanë funksion normal imunitar. Këto simptoma të vonshme të infeksionit quhen sindroma e mungesës së imunitetit të fituar (AIDS). Kjo fazë shpesh shoqërohet edhe me humbje peshe të paqëllimshme.
HIV përhapet kryesisht nga marredhenie seksuale te pambrojtura (si anale dhe vaginale), transfuzionet e gjakut të kontaminuar, gjilpërat hipodermike dhe nga nëna tek fëmija gjatë shtatzënisë, lindjes ose ushqyerjes me gji. Disa lëngje trupore, si pështyma, djersa dhe lotët, nuk e transmetojnë virusin. Marredheniet seksuale orale kane pak ose aspak rrezik për transmetimin e virusit. Metodat e parandalimit përfshijnë marredheniet seksuale te sigurta, programet e shkëmbimit të gjilpërave, trajtimin e atyre që janë të infektuar, si dhe profilaksinë para dhe pas ekspozimit. Sëmundja e foshnjës shpesh mund të parandalohet duke i dhënë nënës dhe fëmijës mjekim antiretroviral.
HIV/AIDS ka pasur një ndikim të madh në shoqëri, si sëmundje dhe si burim diskriminimi. Sëmundja ka edhe ndikime të mëdha ekonomike. Ka shumë keqkuptime rreth HIV/AIDS-it, si besimi se ai mund të transmetohet nga kontakti i rastësishëm jo seksual. Sëmundja është bërë objekt i shumë polemikave që përfshijnë fenë, duke përfshirë qëndrimin e Kishës Katolike për të mos mbështetur përdorimin e prezervativit si parandalim. Ajo ka tërhequr vëmendjen ndërkombëtare mjekësore dhe politike, si dhe financime në shkallë të gjerë që kur u identifikua në vitet 1980.
HIV bëri kërcimin nga primatët e tjerë te njerëzit në Afrikën perëndimore-qendrore në fillim të shekullit të 20-të. SIDA u njoh për herë të parë nga Qendrat e SHBA për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) në vitin 1981 dhe shkaku i saj - infeksioni HIV - u identifikua në fillim të dekadës. Që kur u identifikua SIDA dhe që nga viti 2021, sëmundja ka shkaktuar rreth 40 milionë vdekje në mbarë botën. Në vitin 2021, kishte 650.000 vdekje dhe rreth 38 milionë njerëz në mbarë botën që jetonin me HIV. Rreth 20.6 milionë nga këta njerëz jetojnë në Afrikën lindore dhe jugore. HIV/AIDS konsiderohet një pandemi - një shpërthim sëmundjesh që është i pranishëm në një zonë të madhe dhe po përhapet në mënyrë aktive.
Instituti Kombëtar i Shëndetit i Shteteve të Bashkuara (NIH) dhe Fondacioni Gates kanë premtuar 200 milionë dollarë të fokusuar në zhvillimin e një kure globale për SIDA-n. Ndërsa nuk ka një kurë ose vaksinë të disponueshme gjerësisht, trajtimi antiretroviral mund të ngadalësojë rrjedhën e sëmundjes dhe mund të çojë në një jetëgjatësi pothuajse normale. Trajtimi rekomandohet sapo të vendoset diagnoza. Pa trajtim, koha mesatare e mbijetesës pas infektimit është 11 vjet.[1]