Корбар:TajikMaterialist/Сиёҳнавис/Таҳаввул
From Wikipedia, the free encyclopedia
Таҳаввул (русӣ: эволюция аз лот. evolutio — «густариш») — раванди табиии инкишофёбии табиати зинда, ки бо тағйирёбии таркиби генетикии популятсияҳо, ташаккули мутобиқшавӣ, ҷинспайдошавӣ ва нобудшавии намудҳо, дар маҷмӯъ табдилёбии экосистемаҳо ва биосфера мебошад.[1]
Таҳаввул — тағйирёбии табии хусусиятҳои ирсии популятсияи биологӣ дар наслҳои оянда мебошад.[2][3] Ин хусусиятҳо ифодаи генҳоест, ки ҳангоми афзоиш аз волидайн ба насл мегузаранд. Хусусиятҳои гуногун дар дохили ҳар як популятсия одатан дар натиҷаи мутатсия, рекомбинатсияи генетикӣ ва дигар манбаъҳои тағйирпазирии ирсӣ, мавҷуд мебошанд.[4]
Таҳаввул вақте рух медиҳад, ки равандҳои таҳаввулотӣ ба монанди интихоби табиӣ (аз ҷумла интихоби ҷинсӣ) ва дрейфи генетикӣ ба ин тағйирпазирӣ таъсир мерасонанд, ки дар натиҷа хусусиятҳои муайян дар дохили популятсия бештар паҳн ё нодир мешаванд.[5] Маҳз ҳамин раванди таҳаввулот гуногунии биологиро дар ҳама сатҳҳои ташкилоти биологӣ, аз ҷумла сатҳи намудҳо, организмҳои инфиродӣ ва молекулаҳо, ба вуҷуд овард.[6][7]
Назарияи илмии таҳаввул бо интихоби табиӣ аз ҷониби Чарлз Дарвин ва Алфред Рассел Уоллес дар нимаи асри 19 мустақилона таҳия карда шуд ва дар китоби Дарвин дар бораи пайдоиши намудҳо (1859) муфассал баён карда шудааст.[8]