การติดยาเบ็นโซไดอาเซพีน
From Wikipedia, the free encyclopedia
ตามคู่มือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับความผิดปกติทางจิตฉบับที่ 4 (DSM-IV) บุคคลจัดว่ามี การติดยาเบ็นโซไดอาเซพีน[1] (อังกฤษ: benzodiazepine dependence) เมื่อมีอาการชินยา (tolerance), เมื่อมีอาการขาดยา (withdrawal), เมื่อมีพฤติกรรมแสวงหายา เช่น ใช้ยาต่อแม้เมื่อมีผลลบ หรือเมื่อมีรูปแบบพฤติกรรมปรับตัวที่ไม่ดีเรื่องการใช้สาร โดยอาจมีอาการเหล่านี้อย่างใดอย่างหนึ่ง หรือมีมากกว่าหนึ่งอย่าง แต่เรื่องการติดยา (dependence) นี้ การใช้สารต่อดูเหมือนจะเพื่อหลีกเลี่ยงปฏิกิริยาขาดยาที่ก่อทุกข์ ไม่ใช่เพื่อความสุขเนื่องกับยา[2] การติดยาอาจเกิดเมื่อใช้ในระยะยาว แม้ในระดับรักษาขนาดน้อย[3] หรือแม้เมื่อไม่มีพฤติกรรมการติดยา[4][5] ส่วนการติดยาอีกแบบที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า addiction เป็นการใช้ยาผิด ๆ หรือต้องการยาโดยไม่ใช่เพื่อแก้อาการขาดยา แต่เพื่อให้ได้ความครึ้มใจ ความมึนเมา หรือผลที่เป็นพิษอื่น ๆ จึงต้องแยกแยะระหว่างการติดยา (addiction) การใช้ยาผิด ๆ (abuse) กับการติดยาทางกายภาพ (physical dependence)
การติดยาเบ็นโซไดอาเซพีน (Benzodiazepine dependence) | |
---|---|
ชื่ออื่น | Benzodiazepine addiction |
สาขาวิชา | จิตเวชศาสตร์ |
เบ็นโซไดอาเซพีนเพิ่มฤทธิ์การยับยั้งระบบประสาทของสารสื่อประสาทกาบา แต่เมื่อใช้นาน ๆ เข้าก็เกิดอาการชินยา (tolerance) เพราะระบบประสาทปรับตัวต่อต้านฤทธิ์ของกาบา จึงทำให้ระบบประสาทกาบา (GABAergic) ทำงานน้อยเกิน และเพิ่มการทำงานแบบเร้าของระบบประสาทกลูตาเมต (glutamatergic) ระบบปรับตัวเช่นนี้ก็เพื่อต่อต้านฤทธิ์ระงับประสาทของยาแล้วคืนสู่ภาวะธำรงดุล ดังนั้น เมื่อหยุดยาเบ็นโซไดอาเซพีน การปรับตัวเช่นนี้จึงปรากฏ ทำให้ระบบประสาทมีสภาวะเร้าเกินแล้วเกิดอาการขาดยา[6] คนที่ใช้ยาในระดับรักษาเป็นกลุ่มที่เกิดติดเบ็นโซไดอาเซพีนเป็นจำนวนมากสุด คนกลุ่มนี้ปกติไม่เพิ่มขนาดยาหรือใช้ยาอย่างผิด ๆ คนที่เพิ่มขนาดยาเองและใช้ยาอย่างผิด ๆ เป็นคนกลุ่มเล็กกว่า แต่ก็ไม่ชัดเจนว่ามีจำนวนเท่าไร การชินฤทธิ์ต่อต้านการชัก, การนอนหลับ หรือการผ่อนคลายกล้ามเนื้ออาจเกิดขึ้นหลังจากใช้ยาไม่กี่วันหรือไม่กี่สัปดาห์ โดยหลังจาก 4 เดือนก็มีหลักฐานน้อยว่ายายังมีผลแก้ความวิตกกังวล[7] แต่นักวิชาการบางท่านก็ไม่เห็นด้วยเพราะคิดว่า ยายังคงมีฤทธิ์แก้ความวิตกกังวลหลังจากนั้น[8] สำหรับโรคบางอย่าง อาจต้องใช้เบ็นโซไดอาเซพีนรักษาในระยะยาว[9]
แพทย์ได้ลดการสั่งยาเบ็นโซไดอาเซพีนโดยหลักเพราะเกรงว่าจะติด ในระยะสั้น ยามีประสิทธิผลแก้ความวิตกกังวลและการนอนไม่หลับ แต่ในระยะยาว การรักษาด้วยวิธีอื่น ๆ เช่น การใช้ยาบวกกับจิตบำบัด จะมีประสิทธิผลกว่า ส่วนหนึ่งก็เพราะวิธีการบำบัดอื่น ๆ มีประสิทธิผลในระยะยาวดีกว่า และเพราะเกิดการชินยาเบ็นโซไดอาเซพีน[10][11]