Guam
From Wikipedia, the free encyclopedia
Guam – Tinch okeanning gʻarbiy qismidagi orol, Mariana orollari toʻdasida. Guamni 1521-yil Ferdinand Magellan kashf etgan. AQSH mulki, Tinch okeandagi yirik harbiy-dengiz va harbiy-havo bazasi. Mayd. 549 km2. Aholisi 146 ming kishi (2024-yil 13-fevral), 20 mingdan ziyodrogʻi Amerika harbiy xizmatchilari va ularning oilalari, qolganlari ispanlar, meksikaliklar, filippinliklardan iborat. Orolning eng baland (405 m) jan. qismi vulkan jarayonida, pastroq shim. qismi marjon qoyalardan paydo boʻlgan. Tez-tez zilzila boʻlib turadi. Iqlimi tropik, mussonli iqlim, oylik oʻrtacha temperatura 26 – 27° C, yiliga 3000 mm yogʻin tushadi. Togʻlarning janubiy va sharqiy yon bagʻirlarida nam tropik oʻrmonlar, shimolda kserofit gʻalla gulli oʻsimliklar oʻsadi. Iqtisodiyotining asosi – turizm tashkil etadi. Har yili orolga 600 ming turist (80% yaponlar) kelib ketadi. Daromadining 12%i harbiy obʼyektlardan keladi. Kokos palmasi, kofe oʻstiriladi, shakarqamish va b. tropik ekinlar eqiladi, sholi yetishtiriladi. Baliq ovlanadi. Yogʻoch tayyorlanadi. Bosh shahri – Xagatna shahri (aholisi 2 mingdan ortiq). Guamda temir yoʻl yoʻq, avtomobil yoʻllari uzunligi 674 km. Chetga kiyim, turli xil ichimliklar, tamaki, mashinasozlik mahsulotlari chiqariladi; chetdan yoqilgʻi, oziq-ovqat mahsulotlari keltiriladi. Tashqi aloqa asosan AQSH, Yaponiya va Tayvan bilan olib boriladi. Universitet bor. Guam poytaxti – Hagatna shahri, eng koʻp aholisi – Dededo shahri . Guam 1983 yildan beri Tinch okeani hamjamiyatining aʼzosi . Guam aholisi guamaniyaliklar deb ataladi va tugʻilishi boʻyicha Amerika fuqarolari. Mahalliy Guamaniyaliklar Indoneziya, Filippin va Tayvanning sharqiy qismidagi boshqa avstroneziyaliklar bilan qarindosh boʻlgan Chamorro xalqining aʼzolaridir . Chamorros orolga taxminan 4000 yil oldin joylashdi.
Bu maqola vikilashtirilishi kerak. |
2016 yil holatiga koʻra Guam aholisi 162 742 kishidan iborat edi. Guam 544 km² maydonga ega, shuning uchun aholi zichligi har kvadrat kilometrga 299 kishini tashkil qiladi. Okeaniyada u Mariana orollarining eng katta va eng janubiy qismi va Mikroneziyadagi eng katta oroldir . Eng baland joyi – Lam Lam togʻi, dengiz sathidan 406 m balandlikda. 1960-yillardan boshlab orol byudjetining asosiy daromad manbalari turizm va AQSH armiyasining subsidiyalari boʻlib kelgan .
1521 yil 6 martda portugaliyalik tadqiqotchi Ferdinand Magellan Ispaniyaga xizmat qilib, orolga tashrif buyurgan birinchi yevropalik boʻldi. Guam 1668 yilda Ispaniya tomonidan mustamlaka qilingan; koʻchmanchilar orasida Iezuit katolik missioner Diego Luis de San Vitores edi . 16-18-asrlarda Guam Manilaga boradigan ispan galleonlari uchun muhim tranzit nuqtasi boʻlgan . 1898 yil 21 iyunda Ispaniya-Amerika urushi paytida Qoʻshma Shtatlar Guamni egallab oldi. Oʻsha yilning 10 dekabrida Ispaniya Parij shartnomasiga binoan Guamni AQShga berdi.
Ikkinchi jahon urushidan oldin Tinch okeanida beshta Amerika hududi mavjud edi: Mikroneziyadagi Guam va Ueyk atolli, Polineziyadagi Amerika Samoasi va Gavayi va Filippin .
1941 yil 8 dekabrda Pearl-Harborga hujumdan bir necha soat oʻtgach , Guam orolni ikki yarim yil bosib olgan yaponlar tomonidan qoʻlga olindi . Bosqinchilik davrida yapon harbiylari guamaniyaliklarni qul mehnatiga majburlagan, zoʻrlagan, qiynoqqa solgan va boshlarini kesish yoʻli bilan qatl qilgan. Amerika qoʻshinlari 1944 yil 21 iyulda orol ustidan nazoratni tikladilar .
Guamning norasmiy shiori „Amerika kuni qaerdan boshlanadi“, bu orolning Xalqaro sana chizigʻiga yaqinligiga ishoradir .