Alexander Dubček
From Wikipedia, the free encyclopedia
Alexander Dubček (Uhrovec, Txekoslovakia, 1921eko azaroaren 27a – Praga, 1992ko azaroaren 7a) eslovakiar politikaria izan zen. 1968–1969 bitartean, Txekoslovakiako buruzagia izan zen, Pragako Udaberrian erregimen komunista eraberritzen saiatu zena[1][2][3][4].
Alexander Dubček | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
1989ko abenduaren 28a - 1992ko ekainaren 25a ← Peter Colotka (en) - Michal Kováč →
1968ko urtarrilaren 5a - 1969ko apirilaren 17a ← Antonín Novotný - Gustav Husák →
| |||||||
Bizitza | |||||||
Jaiotza | Uhrovec, 1921eko azaroaren 27a | ||||||
Herrialdea | Txekoslovakia | ||||||
Heriotza | Praga, 1992ko azaroaren 7a (70 urte) | ||||||
Hobiratze lekua | Slávičie údolie cemetery (en) | ||||||
Heriotza modua | istripuzko heriotza: auto istripua | ||||||
Familia | |||||||
Ezkontidea(k) | Anna Dubček (en) | ||||||
Seme-alabak | |||||||
Hezkuntza | |||||||
Heziketa | Higher Party School at the Central Committee of the CPSU (en) Bratislavako Comenius Unibertsitatea | ||||||
Hizkuntzak | eslovakiera esperantoa | ||||||
Jarduerak | |||||||
Jarduerak | politikaria eta diplomazialaria | ||||||
Jasotako sariak | ikusi
| ||||||
Kidetza | Interhelpo (en) | ||||||
Zerbitzu militarra | |||||||
Parte hartutako gatazkak | Bigarren Mundu Gerra | ||||||
Sinesmenak eta ideologia | |||||||
Alderdi politikoa | Communist Party of Slovakia (en) Txekoslovakiako Alderdi Komunista Indarkeriaren Aurkako Publikoa Social Democratic Party of Slovakia (en) | ||||||
| |||||||
Belusezko Iraultzaren ondoren, 1989tik 1992ra, Txekoslovakiako parlamentu federaleko presidentea izendatu zuten, Václav Havelekin lehian. Europar Parlamentuak Sakharov saria eman zion 1989an[5].
«Sozialismoa giza aurpegiarekin» lemapean, Dubček-ek izan zen Txekoslovakiako kultura- eta ekonomia-liberalizazioa bizkortu zuen prozesuaren buru. Erreformen aurka agertu ziren, bai alderdiaren barruko kontserbadoreak, ekonomia estalinistaz onurak ateratzen baitzuten, baita alboko bloke sobietarraren interesdunak ere, kutsaduraren, mendebaldeko subertsioaren, ahultasun estrategikoaren eta botere instituzionalaren galeraren beldur baitziren. Sobietar Batasuneko interes instituzionalak, hala nola armadarena eta KGBrena, txosten faltsuak, eta abar, sobietar agintarien artean gero eta kezka handiagoa zegoen Dubček gai ote zen herrialdearen kontrolari eusteko; hala, 1968ko abuztuaren 20tik 21erako gauean, sobietarrek zuzendutako Varsoviako Ituneko milioi erdi bat tropa bidez inbaditu zuten Txekoslovakia. Horrekin, indar kontserbadoreek estatu-kolpea ematea ahalbidetu nahi zen. Hala ere, kolpea ezin izan zen gauzatu, ez baitzegoen sobietarren aldeko buruzagitza bideragarri bat ordezkatzeko eta espero ez zelako Dubčeken eta buruzagi erreformisten aldeko onarpen hain zabala. Sobietarren esku-hartzeak kontserbadoreen eta erreformisten arteko maniobra-aldi bat ahalbidetu zuen, eta kontserbadoreak sobietarren eraginean babestu ziren boterearen oreka aldatzeko, eta, horrela, Pragako Udaberriko erreformak iraultzea lortu zuten.
Dubček-ek 1969ko apirilean dimititu behar izan zuen alderdiko buru gisa. Gustáv Husák erreformista ohi eta estalinismoaren biktima ordezkatu zuen, Moskuren laguntza anbiguoa zuena. Horrek Pragako Udaberriaren amaiera eta normalizazioaren hasiera ekarri zituen. 1970ean, Dubček alderdi komunistatik bota zuten, 1968an, alderdiko kideen ia bi heren kanporatu zituztenean purga baten erdian. Purgak, batez ere, Stalinen ondorengo komunisten belaunaldi gazteena eraman zuen aurretik, Dubček-ek ordezkatzen zuena, teknikari eta kudeatzaile adituenen askorekin batera.
1989ko Belusezko Iraultzaren garaian, Dubček Txekoslovakiako parlamentu federaleko lehendakari izan zen, eta Václav Havelekin lehiatu zen. Europako Parlamentuak Sakharov Saria eman zion Dubček-i urte horretan bertan[6]. Pragako Udaberriaren eta Belusezko Iraultzaren artean, Dubček erretiratu egin zen goi-mailako politikatik, baina eurokomunismoaren inspirazioa eta buruzagi sinboliko nagusia izan zen, eta aldizkako harremanak izan zituen Europako erreformista komunistekin, bereziki Italian eta Sobietar Batasunean. 1989an, hil baino lehentxeago, Andrei Sakharovek hau idatzi zuen: «Ziur nago txekiarrek eta eslovakiarrek Dubček buruzagi zela izan zuten "askatasun-murmurioa" gaur egun Ekialdeko Europan eta Txekoslovakian bertan gertatzen ari diren iraultza baketsuen aurrekaria izan zela»[7]. Sakharov, izan ere, Dubček eta Pragako Udaberrian inspiratu zen.
1992an, trafiko-istripuz hil zenean, Dubček-ek figura politiko garrantzitsua izaten jarraitzen zuen. Askok Eslovakia sortu berriaren lehendakaritzat ikusten zuten. Harrezkero, haren bizitza eta lana asko baliozkotu dira. Hori gertatzen da Gerra Hotzaren narrazio eta erretorika sinplistek denbora luzean eklipsatu ondoren. Pragan bizi den Jan Adamec-en historialariaren arabera: «Uste dut badela joera bat 2009. urtearen inguruan nabarmendu zena eta are ikusgarriago bihurtu Václav Havel hil ondoren, 1968 eta 1989 arteko epeari buruz nolabaiteko gogoeta egiten duena. Irudia gero eta askotarikoagoa da, eta dagoeneko ez da 1990eko hamarkadan bezain zuria eta beltza: komunista txarra eta gizarte beldurtu eta erreprimitua. Irudiak, orain, kolore-aukera desberdina hartzen du»[8].