آبله
نوعی بیماری واگیردار / From Wikipedia, the free encyclopedia
آبله، (به انگلیسی: smallpox) نوعی بیماری واگیر ویروسی حاد بود که عامل آن، ویروس واریولا متعلق به سردهٔ ارتوپاکس ویروس است.[10][6][11] آخرین نمونهٔ طبیعی ویروس آبله در اکتبر ۱۹۷۷ تشخیص داده شد و سازمان جهانی بهداشت ریشهکن کردن بیماری را با انجام عمل پیشگیری آبلهکوبی «از سطح زمین» در ۱۹۸۰ تأیید کرده[9] و آن را به تنها بیماری انسانی ریشه کن شده تبدیل کرد.[12] احتمال مرگ پس از ابتلا به بیماری حدود ۳۰ درصد بوده که این رقم در نوزادان حتی بالاتر هم بود.[13][5][14] معمولاً کسانی که از این بیماری نجات پیدا میکردند زخمهای پوستی زیادی را برای ادامه زندگی به همراه داشتند و حتی گاهی فرد دچار نابینایی میشد.[15][5]
آبله | |
---|---|
نامهای دیگر | واریولا[1] واریولا ورا[2] پاکس[3] طاعون قرمز[4]
|
یک کودک سه ساله مبتلا به آبله با زوائد پوستی سفید رنگ | |
تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی) |
عوارض | جای زخم پوست، نابینایی[5] |
دورهٔ معمول آغاز | ۱ تا ۳ هفته پس از قرار گرفتن در معرض[4] |
دورهٔ بیماری | حدود ۴ هفته[4] |
علت | ویروس واریولای ماژور، ویروس واریولای مینور (در بین افراد پخش میشود)[5][6] |
روش تشخیص | بر اساس علائم و تأیید شده توسط واکنش زنجیره ای پلیمراز PCR[7] |
تشخیص افتراقی | آبله مرغان، زرد زخم، مولوسکوم سرایتی، آبله میمون[7] |
پیشگیری | واکسن آبله[8] |
درمان | مراقبتهای حمایتی[9] |
دارو | برینسیدوفوویر |
پیشآگهی | خطر مرگ ۳۰ درصد[4] |
فراوانی | ریشه کن شده (آخرین مورد مبتلا در سال ۱۹۷۷) |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
آیسیدی-۱۰ | .b 03 .b |
آیسیدی-۹-سیام | 050 |
دادگان بیماریها | 12219 |
مدلاین پلاس | 001356 |
ئیمدیسین | emerg/۸۸۵ |
پیشنت پلاس | آبله |
سمپ | D012899 |
ویروس واریولا (آبله) | |
---|---|
طبقهبندی ویروسها | |
Group: | Group I (dsDNA) |
تیره: | پوکسویریده |
سرده: | اورتوپوکس ویروس |
گونه: | واریولا ورا |
علائم ابتدایی این ویروس شامل تب و استفراغ بود.[4] به دنبال این علائم زخمهایی در دهان و روی پوست ایجاد میگردید.[4] پس از چند روز این زخمهای پوستی تبدیل به تاولهای پر از مایع با مرکزی فرورفته میشدند.[4] سپس این برجستگیها پوسته پوسته شده و میافتادند و زخمی از خود به جای میگذاشتند.[4] این بیماری بین افراد یا از طریق اشیا آلوده پخش میشد.[16][17][5][18] پیشگیری این بیماری عمدتاً به کمک واکسن آبله میسر شد.[19][8] پس از گسترش بیماری استفاده از داروهای ضد ویروس هم گاهی تأثیر گذار بودند[20] اما چنین داروهایی تا زمانی که بیماری ریشهکن نشده بود، در دسترس نبودند.[8] ویروس آبله در رگهای کوچک پوست، دهان و گلو جایگیری میکند.[21]
منشأ بیماری آبله نامعلوم بوده اما اولین شواهد این بیماری در مومیاییهای مصری و مربوط به حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد است.[22][23][24] گمان میرود که آبله ۱۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد در میان مردم پدید آمده باشد.[25] شاید نخستین نشانهٔ پدیداری آبله جوشهای چرکی یافت شده در بدن مومیایی شدهٔ رامسس پنجم، فرعون مصر، باشد.[26]
تا قبل از اینکه محمد بن زکریای رازی کتاب «الجدری و الحصبه» را بنویسد آبله با سرخک یکی گرفته میشد رازی در این کتاب که کهنترین و مهمترین کتابی است که پیرامون آبله و سرخک نوشته شده است، این دو بیماری را دو بیماری جداگانه دانسته به بیان تفاوتهای ان دو پرداخت.[27]
در اروپای قرن هجدهم، تخمین زده میشود که سالانه ۴۰۰٬۰۰۰ نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست میدادند و یک سوم از همه موارد نابینایی به دلیل آبله بود.[9][28] گمان میرود که پیرامون ۳۰۰[29][30][31] تا ۵۰۰ میلیون[32] مرگ در سدهٔ بیستم از آبله برخاسته باشد. تا سال ۱۹۶۷، ۱۵ میلیون مورد در سال رخ میدهد.[9] ازجملهٔ افراد برجستهای که مبتلا به آبله بودند: ولفگانگ آمادئوس موتسارت، گاو نشسته، رامسس پنجم، هنری هشتم، ادوارد ششم، پتر دوم روسیه، جرج واشینگتن، اندرو جکسون.[33][34][35][36]
به نظر میرسد آبله کوبی در چین در حدود دهه ۱۵۰۰ آغاز شده است.[37][38] اروپا این کار را در نیمه اول قرن هجدهم آغاز کرد.[39] در سال ۱۷۹۶، ادوارد جنر واکسن مدرن آبله را معرفی کرد.[40][41] در سال ۱۹۶۷، سازمان جهانی بهداشت تلاش خود را برای از بین بردن این بیماری بیشتر کرد.[9] آبله یکی از دو بیماری عفونی است که ریشه کن شده است و دیگری در سال ۲۰۱۱ طاعون گاوی بود.[42][43] اصطلاح آبله برای اولین بار در قرن شانزدهم در انگلستان برای تشخیص بیماری از سیفلیس استفاده شد که در آن زمان به عنوان «آبله بزرگ» شناخته میشد.[44][45] نامهای تاریخی دیگر این بیماری عبارتند از: آبله، هیولای خالدار و طاعون قرمز.[3][46][45]