Sarn (planaid)
y sheyoo planaid voish y Ghrian as y nah phlanaid smoo lurg Jupiter / From Wikipedia, the free encyclopedia
She Sarn y sheyoo planaid magh veih'n Ghrian as y nah phlanaid smoo ayns Corys ny Greiney, lurg Jupiter. Myrane lesh Jupiter, Uranus as Neptune, t'eh rang-oardraghit myr foawr gas.
Sarn | |||
---|---|---|---|
Sorçh | foawr gas as planaid mooie | ||
Epennym | Sarn as Wu Xing (en) | ||
Moir-red | y Ghrian | ||
Red lhiennoo | Titan Pan (en) Daphnis (en) Atlas (en) Prometheus (en) Pandora (en) Epimetheus (en) Janus (en) Aegaeon (en) Mimas (en) Methone (en) Anthe (en) Pallene (en) Enceladus Tethys Telesto (en) Calypso (en) Kiviuq (en) Helene (en) Dione Polydeuces (en) Rhea (en) Hyperion (en) Iapetus Ijiraq (en) Phoebe (en) Skathi (en) Albiorix (en) Bebhionn (en) Skoll (en) Tarqeq (en) Greip (en) Siarnaq (en) Hyrrokkin (en) Tarvos (en) S/2004 S 13 (en) Jarnsaxa (en) S/2004 S 17 (en) Mundilfari (en) Bergelmir (en) S/2006 S 1 (en) Aegir (en) Narvi (en) S/2004 S 12 (en) Bestla (en) Suttungr (en) Farbauti (en) S/2004 S 7 (en) Hati (en) Thrymr (en) S/2006 S 3 (en) Fenrir (en) Fornjot (en) Surtur (en) Kari (en) Ymir (en) Loge (en) fainnaghyn Harn S/2009 S 1 (en) S/2007 S 2 (en) S/2007 S 3 (en) Themis (en) fainney E fainney G fainney C fainney F fainney B fainney A fainney D fainney Phoebe S/2004 S 6 (en) S/2004 S 4 (en) S/2004 S 3 (en) Paaliaq (en) Erriapus (en) Earhart (en) Blériot (en) Santos-Dumont (en) Curtiss (en) Hinkler (en) Kingsford Smith (en) Lindbergh (en) Post (en) Richthofen (en) Sikorsky (en) Wright (en) Peggy (en) Gridr (en) S/2004 S 21 (en) Angrboda (en) Skrymir (en) S/2004 S 24 (en) Gerd (en) S/2004 S 26 (en) Eggther (en) S/2004 S 28 (en) S/2004 S 29 (en) Beli (en) Alvaldi (en) | ||
Eash | J2000.0 | ||
Fysserree fishigagh | |||
Apoapsis | 1,503,509,229 km[1] 10.11596 AU | ||
Periapsis | 1,349,823,615 km (arg (ω): 92.59888)[1] 9.04808 AU (arg (ω): 92.59888) | ||
Essyl lieh-vooar a | 1,429,394,069 km[2] as 9.53667594 AU[3] | ||
Corrid e | 0.05386179[3] | ||
Amm cruinlagh P | 10,757.7365 d[4] | ||
Amm cruinlagh (synodagh) | 378.0944 d | ||
Mean-amreiltagh M | 317.02 °[5] | ||
Cleayn i | 2.48599187 ° ↔ ecliptagh[6] 5.51 ° ↔ mean-chiarkyl ny Greiney 0.93 ° ↔ mean-chiarkyl neuchaghlaaee[3] | ||
Foddid y noad ardjeeagh Ω | 113.66242448 °[3] | ||
Troyn fishigagh as rollageagh meadragh | |||
Craue raadeeoil | mean: 58,232 km[7] mean-chiarkyl: 60,268 km[7] poullagh: 54,364 km[7] | ||
Crantessen | 120,536 km[8] | ||
Lheanaghey | 0.09796 | ||
Jarroo-vooadys | 28 | ||
Mooadys baghtal (V) | 1.2–−0.24[5] | ||
Crantessen uillinagh | 14.5 "–20.1 "[9] | ||
Eaghtyr y vaare | 42,700,000,000 km²[5] | ||
Glout | 568,360 Yg[10] | ||
Thummid | 827,130,000,000,000 km³[5] | ||
Mean-ghlooaght | 0.19 kg/m³ 0.867 g/cm³[5] | ||
Ym-hayrn eaghtyragh | 8.96 m/s²[5] | ||
Kiart-irree (α) | 2h 42m 21.36s[5] | ||
Jee-chleayney (δ) | 83° 32′ 13.2″[5] | ||
Albedo | 0.47 (albedo towse-oaylleeagh) 0.342 (albedo Bond) | ||
Çhiassid eaghtyragh |
| ||
Aeraght | Co-heiy
| ||
Ayrn jeh | y Grianchorys mooie |
Ta ennym y jee Raueagh Saturnus currit er y phlanaid, as eh cormit rish Kronos ny Greagee, Ninurta ny Babylonnee, as Shani ny Hindooee. Ta cowrey Sarn shassoo seose son corran y jee .
Ta Sarn jeant seose jeh hiddragien, lesh coreiryn beggey jeh hailium as beggan dy vun-stooghyn elley.[11] Ta çheusthie yn phlanaid jeant seose jeh cree creggey as rio beg, lesh jastan gloo jeh hiddragien meainagh ta goll mygeayrt, as jastan mooir gassagh ny s'odjey mooie. Ta aeraght veein echey dy mennick er baghtal, agh foddee dy vel grooishyn ry-akin er feie traa foddey. Foddee dy vel geayghyn sheidey seose gys 1,800 km/h, lane ny s'tappee na er Jupiter. Ta ream magnaidagh planaidagh ec Sarn as eh jeh niart meanagh eddyr niart ream magnaidagh ny Cruinney as y ream magnaidagh Jupiter.
Ta corys ard-cheimagh jeh fainaghyn mygeayrt Sarn, as ad jeant seose jeh ayrneenyn rio lesh mooad beg jeh smooirlee chreggey as joan y tuinney. Ta un eayst as tree feed cruinlaghey Sarn, faagail magh keeadyn dy "eaysteenyn" çheusthie jeh ny fainaghyn. Ta Titan, yn eayst (ny fo-phlannad) Harn smoo as y nah fo-phlannad smoo ayns Corys ny Greiney lurg Ganymede, ny smoo na'n planaid Crean as t'eh yn un fo-phlannad lesh aeraght vaghtal.[12]