Írska lýðveldið
From Wikipedia, the free encyclopedia
Írland eða Írska lýðveldið (enska: Ireland; írska: Éire) er ríki sem nær yfir 5/6 hluta eyjunnar Írlands vestur af strönd Evrópu. Norðvesturhluti eyjarinnar tilheyrir Norður-Írlandi sem er hluti af Bretlandi. Írland á því aðeins landamæri að Bretlandi en Írlandshaf skilur á milli eyjarinnar og Stóra-Bretlands. Höfuðborg Írlands er Dublin við austurströnd eyjarinnar.
Írland | |
Éire (írska) Ireland (enska) | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Éire go deo (Írland að eilífu) | |
Þjóðsöngur: Amhrán na bhFiann | |
Höfuðborg | Dublin |
Opinbert tungumál | írska, enska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Michael D. Higgins |
Forsætisráðherra | Simon Harris |
Sjálfstæði | |
• frá Bretlandi | 6. desember 1921 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
118. sæti 70.273 km² 2 |
Mannfjöldi • Samtals (2019) • Þéttleiki byggðar |
122. sæti 4.921.500 70/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2019 |
• Samtals | 412,797 millj. dala (46. sæti) |
• Á mann | 83.399 dalir (5. sæti) |
VÞL (2018) | 0.942 (3. sæti) |
Gjaldmiðill | Evra |
Tímabelti | UTC+0 (UTC+1 á sumrin) |
Ekið er | vinstri megin |
Þjóðarlén | .ie |
Landsnúmer | +353 |
Árið 1922, í kjölfar írska sjálfstæðisstríðsins sem stóð frá 1919 til 1921, var Írska fríríkið stofnað. Þing Norður-Írlands, þar sem mótmælendur voru í meirihluta, nýtti sér þá möguleika til að segja sig úr hinu nýja ríki og varð sérstök eining innan breska konungsdæmisins. Írska fríríkið var í fyrstu hluti af Breska samveldinu en árið 1949 voru skyldur konungs afnumdar í írskum lögum og landið varð lýðveldi.
Írska lýðveldið var lengi vel eitt af fátækustu ríkjum Evrópu. Landið gekk í Evrópusambandið árið 1973. Seint á 9. áratug 20. aldar hófust efnahagslegar umbætur í anda frjálshyggju sem leiddu til ört vaxandi hagsældar. Írland var um tíma í upphafi 21. aldar þekkt sem „keltneski tígurinn“. Í upphafi ársins 2008 hófst alþjóðlega fjármálakreppan sem kom mjög harkalega niður á Írlandi. Þrátt fyrir kreppuna er Írland enn með best stæðu löndum heims.
Írland er þróað land og lífsgæði þar eru með þeim bestu í heimi. Landið situr líka hátt á listum yfir gæði heilbrigðisþjónustu, viðskiptafrelsi og fjölmiðlafrelsi.[1][2] Írland á aðild að Evrópusambandinu og er stofnaðili Evrópuráðsins og OECD. Landið hefur haft hlutleysisstefnu síðan fyrir síðari heimsstyrjöld og er því ekki aðili að NATO,[3] en tekur samt þátt í ýmsum samstarfsverkefnum þess eins og Partnership for Peace.