Austurríki
Land í Mið-Evrópu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Austurríki (þýska: Österreich) er landlukt land í Mið-Evrópu í Austur-Ölpunum. Hálendi Alpafjallanna einkennir landslag Austurríkis en í norðri og suðri eru Bæheimsskógur og Pannóníska sléttan. Landið er sambandslýðveldi níu sambandsríkja. Höfuðborg þess er Vín. Austurríki á landamæri að Þýskalandi í norðvestri, Tékklandi í norðri, Slóvakíu í norðaustri, Ungverjalandi í austri, Slóveníu og Ítalíu í suðri, og Sviss og Liechtenstein í vestri. Landið er tæplega 84 þúsund ferkílómetrar að stærð og þar búa um 9 milljónir.[1]
Lýðveldið Austurríki | |
Republik Österreich | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Land der Berge, Land am Strome | |
Höfuðborg | Vín |
Opinbert tungumál | þýska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Alexander Van der Bellen |
Kanslari | Karl Nehammer |
Sjálfstæði | |
• Ríkisstofnun | 27. júlí 1955 |
Evrópusambandsaðild | 1. janúar 1995 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
113. sæti 83.879 km² 0,84 |
Mannfjöldi • Samtals (2020) • Þéttleiki byggðar |
97. sæti 8.935.112 106/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2018 |
• Samtals | 461,432 millj. dala (42. sæti) |
• Á mann | 51.936 dalir (15. sæti) |
VÞL (2019) | 0.922 (18. sæti) |
Gjaldmiðill | Evra |
Tímabelti | UTC+1 |
Þjóðarlén | .at |
Landsnúmer | +43 |
Landið varð til undir lok fyrsta árþúsundsins úr landsvæðunum Pannóníumörk og Ungversku mörk innan Heilaga rómverska ríkisins. Upphaflega var landið markgreifadæmi sem heyrði undir Bæjaraland. Árið 1156 var landið gert að hertogadæmi og árið 1453 að erkihertogadæmi. Á 16. öld varð Vínarborg höfuðborg keisaradæmisins og Austurríki varð þannig heimaland Habsborgara (sem upprunalega voru frá Sviss). Eftir upplausn Heilaga rómverska ríkisins 1806 gerðist Austurríki sjálft keisaradæmi. Þetta ríki varð stórveldi í Evrópu og leiðandi innan Þýska sambandsins. Eftir ósigur í stríði Prússlands og Austurríkis 1866 var sambandið leyst upp og Austurríki-Ungverjaland varð til.
Eftir morðið á Franz Ferdinand erkihertoga árið 1914, lýsti Frans Jósef keisari Serbíu stríði á hendur sem þróaðist síðan út í fyrri heimsstyrjöld. Ósigur keisaradæmisins og upplausn í kjölfarið varð til þess að Austurríki varð lýðveldi árið 1919. Á millistríðsárunum fór andstaða við þingræði vaxandi og lyktaði með valdatöku fasista undir stjórn Engelbert Dollfuss 1934. Ári áður en síðari heimsstyrjöld braust út var landið innlimað í Þriðja ríkið. Eftir frelsun Austurríkis 1945 tók við langt hernámstímabil bandamanna. Landið fékk aftur sjálfstæði árið 1955.
Austurríki býr við þingræði og fulltrúalýðræði með forseta sem kosinn er í almennum kosningum og kanslara sem stjórnarleiðtoga. Helstu borgir landsins fyrir utan Vín eru Graz, Linz, Salzburg og Innsbruck. Austurríki hefur lengi verið eitt af ríkustu löndum heims miðað við landsframleiðslu á mann og var í 18. sæti lífsgæðavísitölunnar árið 2019.
Austurríki hefur verið aðili að Sameinuðu þjóðunum frá 1955 og Evrópusambandinu frá 1995. Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu og Samtök olíuframleiðsluríkja eru með höfuðstöðvar í Vín. Austurríki er stofnaðili að Efnahags- og framfarastofnuninni og Interpol. Landið undirritaði Schengen-samkomulagið 1995 og tók upp evruna 1999.