Eþíópía
ríki í Austur-Afríku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Eþíópía (amharíska: ኢትዮጵያ Ityop'iya, tígrinja: ኢትዮጵያ, orómó: Itiyoophiyaa, sómalska: Itoobiya, afaríska: Itiyoophiyaa) er landlukt land í Austur-Afríku við horn Afríku með landamæri að Eritreu og Djíbútí í norðri, Súdan og Suður-Súdan í vestri, Kenía í suðri og Sómalíu í austri (Sómalílandi). Eþíópía er fjölmennasta ríki í heimi sem ekki á land að sjó. Landið er næstfjölmennasta ríki Afríku með yfir 109 milljón íbúa og það tíunda stærsta að flatarmáli í álfunni, yfir 1.104.300 km². Höfuðborgin er Addis Ababa. Hluti Eþíópíu er háslétta með fjallgarði í miðið sem skiptist í tvennt við Sigdalinn mikla. Vestan við dalinn er Afríkuflekinn og austan við hann er Sómalíuflekinn. Bláa Níl, önnur af tveimur meginkvíslum Nílar rennur úr Tanavatni í norðvesturhluta landsins. Talið er að nútímamenn hafi breiðst út um heiminn frá Sigdalnum mikla.
Sambandslýðstjórnarlýðveldið Eþíópía | |
የኢትዮጵያ ፈደራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ Ityop'iya Federalawi Demokrasiyawi Ripeblik | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Whedefit Gesgeshi Woude Henate Ethiopia | |
Höfuðborg | Addis Ababa |
Opinbert tungumál | amharíska |
Stjórnarfar | Sambandslýðveldi |
Forseti | Sahle-Work Zewde |
Forsætisráðherra | Abiy Ahmed |
Stofnun ríkis | |
• Dʿmt | um 980 f.Kr. |
• Konungsríkið Aksúm | um 100 e.Kr. |
• Eþíópíska keisaradæmið | 1137 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
27. sæti 1.104.300 km² 0,7 |
Mannfjöldi • Samtals (2022) • Þéttleiki byggðar |
12. sæti 123.379.924 92,7/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2019 |
• Samtals | 244,526 millj. dala (64. sæti) |
• Á mann | 1.300 dalir (2556. sæti) |
VÞL (2011) | 0.463 (173. sæti) |
Gjaldmiðill | birr (ETB) |
Tímabelti | UTC +3 |
Þjóðarlén | .et |
Landsnúmer | +251 |
Opinbert heiti landsins er Sambandslýðstjórnarlýðveldið Eþíópía (Ityop'iya Federalawi Demokrasiyawi Republik). Landið er sambandslýðveldi níu þjóðríkja. Í landinu eru meira en 70 mismunandi þjóðflokkar. Þeirra fjölmennastir eru Orómóar, 40%, Amharar og Tígrar eru 32%, Sidamóar 9%, Sjankellar 6%, Sómalir 6%, Afar 4%, Gúragar 2% og aðrir samtals 1%. Íbúarnir eru mjög ólíkir innbyrðis. Orómóar, Amharar og Tígrar eru meira en þrír fjórðu landsmanna. Opinbert tungumál landsins er amharíska en einnig eru töluð ýmis minna útbreidd mál eins og orómifa og tígrinja. Um þriðjungur landsmanna er múslimar, um 60% tilheyra eþíópísku rétttrúnaðarkirkjunni og um 2.6% aðhyllast hefðbundin trúarbrögð.
Eþíópía á sér einna lengsta þekkta sögu allra Afríkulanda og er talin eitt elsta ríki í Afríku. Hún var eina ríkið sem hélt sjálfstæði sínu í slagnum um Afríku, allt þar til Ítalir réðust inn í landið 1936. Breskar og eþíópískar hersveitir sigruðu Ítali 1941 og Eþíópía fékk aftur sjálfstæði 1944.