Adrastea (mitologia)
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Adrastea (gr. Ἀδράστεια Adrásteia, łac. Adrastea – 'Nieodwracalna', 'Nieunikniona', 'Nieuchronna') – w mitologii greckiej córka Ananke, bogini sprawiedliwości i opiekunka gór. Zamiennie spotyka się też pisownię: Adrastia, Adrasteja, Adrestea, Adrasteia.
bogini sprawiedliwości, opiekunka gór | |
Występowanie | |
---|---|
Teren kultu |
Jej kult wywodzi się z Azji Mniejszej, w szczególności z Frygii. Jego początków należy szukać w kulcie bogini Nemezis[1] albo Kybele[2] już w czasach archaicznej Grecji. Zbieżność postaci jest tak duża, że w wielu wypadkach są one nie do rozróżnienia[3]. Zdobyła też sobie dużą popularność w Tracji.
Imię Adrastei jest wyprowadzane od imienia Adrastus. Według Strabona, Adrastus, syn Meropa pierwszy zbudował nad rzeką Asopus świątynię Nemezis, co zostało upamiętnione w jej nazwie akcentującej budowniczego. Miejsce to obecnie identyfikuje się z górą Kyzikos w Myzji. Góra znajduje się około 4 km na zachód od Bandırma w Turcji.
Nazwę bogini wyprowadza się też od greckiego czasownika διδράσκειν didráskein, co tłumaczy się jako 'bogini, której nikt nie umknie'[4]. Długotrwała tradycja kultu bogini zaowocowała obecnością wielu różnych historii jej życia, wzbogacanych, często sprzecznymi, szczegółami.
Przede wszystkim można spotkać różne dane na temat jej rodziny. Może być więc córką Okeanosa[5], Zeusa i Temidy albo córką Zeusa i Ananke[6]. Zwykle jednak z Zeusem nie jest spokrewniona, jest opiekunką wyznaczoną przez jego matkę Reę do opieki nad niemowlęciem, które należy ukryć przed ojcem chcącym je zabić. Adrastea ukryła Zeusa w grocie. Imre Trencsényi-Waldapfel stwierdza, że Zeus urodził się w grocie kreteńskiej góry Dikte (zwanej także jaskinią Psychro) i został oddany pod opiekę dwóch nimf zamieszkałych na tej górze. Inne źródła potwierdzają, że nie tylko Adrastea opiekowała się Zeusem, lecz pomagała jej siostra Ida (Idaja). Mitograf Hyginus w Fabulae wymienia nawet trzy siostry o imionach Ida (Idothea), Adrastea (Adrasta) oraz Althaea. Karmiły one Zeusa mlekiem oraz nektarem i ambrozją od kozy o imieniu Amaltea[7]. Kallimach z Cyreny w Hymnie do Jowisza (47) podaje, że towarzyszyli im bracia, którzy jako korybanci (kureci) bijąc mieczami o tarcze robili hałas, przez który Kronos nie mógł usłyszeć płaczu dziecka. Opiekunowie Zeusa, Adrastea i jej pomocnicy byli dziećmi króla Krety Melisseusa i jego żony Amaltei (zależnie od opowiadania Amaltea jest kozą albo żoną króla Krety)[8]. Adrastea dała Zeusowi do zabawy piłkę. Dowiadujemy się o tym z relacji Apolloniosa z Rodos[9]. Afrodyta zamierzała w ten sposób przekupić Erosa, aby rozkochał córkę Ajetesa w Jazonie. Afrodyta przedstawia Erosowi zalety piłki:[10]
Dostaniesz piłkę, która należała do Zeusa, ojca bogów i ludzi, kiedy był jeszcze dzieckiem. (…) Mogę ci powiedzieć, że tak pięknej zabawki nie podarował nikomu nawet mój pan i małżonek, Hefajstos. Wymalowana jest w złote kółka i pasy koloru nieba, a kiedy będziesz się nią bawił, zobaczysz, że ciągnie za sobą błyszczącą smugę, niby spadająca gwiazda.
Mit o Adrastei i dzisiaj obecny jest w świadomości[według kogo?]. Dostępna jest gra Rhesus, oparta na tragedii Eurypidesa o Rhesusie z Tracji. Występuje w niej Adrastea, córka Zeusa, opiekująca się chorym ojcem.
Lukian z Samosat opisuje Adrasteę/Nemezis, w swoim IX dialogu morskim, słowami Posejdona zwróconymi do Nereid, określając ją jako dużo silniejszą od Nefele, niezdolnej do uchronienia swej córki Helle od upadku z barana złotego runa podczas ucieczki.