Chorał gregoriański
śpiew liturgiczny / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Chorał gregoriański?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Chorał gregoriański – tradycyjny, jednogłosowy, śpiewany przez mężczyzn śpiew liturgiczny (a capella) Kościoła łacińskiego[1][2].
Chorał gregoriański był rozwijany, kodyfikowany i notowany w krajach zachodniej i centralnej Europy podczas IX i X wieku, z późniejszymi dodatkami i przekształceniami, ale niektóre teksty i melodie mają swój początek w wiekach jeszcze wcześniejszych.
Chorał pozostawał dominującym nurtem muzyki kościelnej także przez kolejne mijające stulecia, podczas których dał początek różnym jej modyfikacjom. Coraz większą popularność zdobywały niespotykane dotąd techniki wykonywania utworów, w których pojawiały się nowe melodie do nowych tekstów. Inną popularną praktyką było przedłużanie pieśni poprzez przekształcanie jej w organum. Nawet muzyka polifoniczna, która powstała z dostojnych, starych pieśni, stanowiących część organum, skomponowanych przez Leoninusa i Perotinusa w Paryżu (1160-1240), ostatecznie przyjęła formę monofonicznej pieśni. W późniejszych tradycjach nowe style kompozycji stosowano w zestawieniu (lub luźnym związku) z pieśnią monofoniczną. Tak było również za życia François Couperina. Jego Msze Organowe miały być wykonywane na przemian z homofonicznym chorałem. Chociaż po okresie baroku w znacznej mierze śpiew kościelny zmienił swoje oblicze, to w XIX wieku przeżył on swoisty renesans w Kościele rzymskokatolickim i anglokatolickim skrzydle Wspólnoty Anglikańskiej.
Chorały gregoriańskie oparte są na ośmiu skalach modalnych. Cztery z nich są autentyczne, a cztery plagalne. Najważniejszymi stopniami w skalach są: finalis (dźwięk końcowy) i tonus dominant (dźwięk dominujący, inaczej reppercusio). Pary skal autentycznej i plagalnej (np. dorycka i hypodorycka) mają taki sam tonus finalis i różny tonus dominant.
Do typowych cech melodycznych chorałów gregoriańskich należą: incipit oraz kadencja, zastosowanie tonów recytacyjnych, wokół których skoncentrowane są inne dźwięki melodii, a także przeplatające się w procesie centonizacji teksty słowne motywów muzycznych, tworzące grupy podobnych chorałów.
Melodie gregoriańskie zapisuje się stosując neumy, wczesną formę notacji muzycznej, która w XVI wieku dała początek współczesnej notacji na pięciolinii[3]. Chorał gregoriański odegrał kluczową rolę w rozwoju polifonii.
Tradycyjnie śpiewały go chóry mężczyzn i chłopców w kościołach, a także kobiety i mężczyźni ze zgromadzeń zakonnych w kaplicach. Jest to muzyka rytu rzymskiego, wykonywana podczas mszy oraz godzin kanonicznych (łac. oficjum) w klasztorach. Chorał gregoriański, który zyskał miano oficjalnej muzyki liturgii chrześcijańskiej, przyczynił się do marginalizacji, a czasami nawet całkowitego wyparcia innych lokalnych tradycyjnych pieśni chrześcijańskiego Zachodu. Mimo to w Mediolanie nadal wykonywano chorał ambrozjański, który wraz z chorałem mozarabskim z chrześcijańskiej Hiszpanii stanowiły przedmiot zainteresowania muzykologów. Chociaż wykonywanie chorału gregoriańskiego nie jest już obowiązkowe, Kościół rzymskokatolicki nadal oficjalnie uznaje go za muzykę najbardziej odpowiednią dla kultu religijnego[4]. W XX wieku chorał gregoriański powrócił do łask zarówno w środowisku muzykologów, jak i ludzi świeckich.