Kretkowscy herbu Dołęga
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Kretkowscy herbu Dołęga – rodzina niegdyś senatorska legitymująca się herbem Dołęga, której nazwisko wywodzi się od wsi Kretkowo (dziś Kretki Wielkie) w ziemi dobrzyńskiej. Według tradycji pochodząca od niderlandzkiego rycerza Hugona van Arkel, który przybył na ziemie polskie w pierwszej połowie XII wieku[1].
Pierwszym dowodnym przodkiem był Myślibór, sędzia dobrzyński zmarły w roku 1363. Kretkowscy osiągnęli najwybitniejszą pozycję w XV i XVI stuleciu, kiedy należeli do ogólnopolskiej elity senatorskiej[2]. Od początku XV do końca XVIII wieku wydali 7 wojewodów, 8 kasztelanów i jednego biskupa, oraz kilku starostów grodowych i posłów na sejmy, a w XIX w. jednego senatora w Królestwie Kongresowym. Należało do nich w różnych okresach kilkanaście miast i wiele wsi na Kujawach, w ziemi dobrzyńskiej, w Wielkopolsce, Prusach Królewskich, na Mazowszu i w ziemi krakowskiej[3]. Do znaczących postaci z rodziny zaliczyć należy m.in. Jana (zm. 1433), kasztelana dobrzyńskiego, uczestnika bitwy pod Grunwaldem, Erazma (zm. 1558), kasztelana gnieźnieńskiego, podróżnika, który pierwszy z Polaków dotarł do Indii, pochowanego w bazylice św. Antoniego w Padwie, Zygmunta (zm. 1766), przedostatniego wojewodę chełmińskiego, Feliksa (zm. 1822), generała i senatora[4] oraz Włodzimierza, polityka z połowy XIX wieku[5].
Przedstawiciele rodziny byli fundatorami wielu kościołów i klasztorów m.in. w Rogoźnie Wielkopolskim[6], Chodczu[7], Izbicy Kujawskiej, Przasnyszu[8], Lublinie[9], Grabowie Łęczyckim[10] oraz zamków obronnych w Chodczu[11], Bieżuniu[12] i Bystrzcu (obecnie Podzamcze k. Kwidzyna)[13].
W XIX i XX wieku należeli do zamożnego ziemiaństwa kujawskiego z rezydencjami w Grabowie, Kamiennej, Więsławicach, Baruchowie, Sadłowie i Parskach[14], przeznaczając znaczne kwoty na działalnością filantropijną, zakładając szkoły i fundusze stypendialne. Do większych fundacji zaliczyć należy: Fundusz stypendialny im. Włodzimierza Kretkowskiego[15], fundusz stypendialny dla matematyków na Akademii Umiejętności w Krakowie Władysława Kretkowskiego[16], szkołę rolniczą w Mieczysławowie – fundacji Mieczysława Kretkowskiego[17]. Brali czynny udział w powstaniu styczniowym, wojnie 1920 roku oraz II wojnie światowej, w której poległo pięciu (spośród dziewięciu) dorosłych przedstawicieli, dziś już wygasłej w linii męskiej rodziny[18].