Królestwo Paganu
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Królestwo Paganu (birm. ပုဂံခေတ် /bəɡàɴ kʰɪʔ/; dosł. pol. Okres Paganu; w piśmiennictwie angielskojęzycznym określane też jako Pagan Dynasty, pol. Dynastia Pagan oraz Pagan Empire, pol. Imperium Paganu) – pierwsze królestwo jednoczące regiony, z których później wyłoniła się współczesna Mjanma (Birma). 250-letnie rządy Paganu nad doliną Irawadi i jej otoczeniem położyły fundament pod rozwój języka i kultury birmańskiej, przyczyniły się do rozpowszechnienia birmańskiej świadomości etnicznej na rozleglejszych terenach Górnej Birmy oraz przyniosły wzrost znaczenia buddyzmu Therawady w Birmie i lądowej części Azji Południowo-Wschodniej[1].
849–1297 | |
Stolica |
Pagan (849–1297) |
---|---|
Ustrój polityczny | |
Pierwszy władca | |
Ostatni władca |
Narathihapate |
Liczba ludności (ok. 1210) • całkowita • narody i grupy etniczne |
|
Waluta |
srebrny kyat |
Powstanie królestwa |
23 grudnia 849 |
Upadek królestwa |
17 grudnia 1297 |
Religia dominująca |
Królestwo wyrosło z małej osady Pagan, założonej w IX w. przez Bamarów przybyłych nieco wcześniej do doliny Irawadi z królestwa Nanzhao. W ciągu następnych dwustu lat małe księstwo stopniowo się rozrastało wchłaniając otaczające regiony aż do lat 50.-60. XI w., kiedy król Anawrahta stworzył Imperium Paganu jednocząc po raz pierwszy pod jednym berłem dolinę Irawadi i jej otoczenie. Pod koniec XII w. następcy Anawrahty rozszerzyli swoją władzę na południe, obejmując nią północną część Półwyspu Malajskiego: na wschód, co najmniej do linii rzeki Saluin, na północ, w pobliże obecnej granicy z Chinami, oraz na zachód, do północnego Arakanu i Gór Czin[2][3]. W XII-XIII w. Pagan wraz z Imperium Khmerskim był jednym z dwóch głównych imperiów lądowej części Południowo-Wschodniej Azji[4].
Birmański język i kultura zdobywały stopniowo pozycję dominującą w górnej części doliny Irawadi, pod koniec XII w. przyćmiewając języki pyu, moński i pali. Buddyzm Therawady zaczął powoli docierać na tereny wiejskie, chociaż we wszystkich warstwach społecznych nadal silnie zakorzenione pozostawały praktyki tantryczne, mahajanistyczne, braministyczne i animistyczne. Władcy Paganu wznieśli w obrębie stolicy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie ponad 10 000 świątyń buddyjskich, z których do dziś przetrwało około 2000. Sangha obdarowywana była majątkiem w postaci ziem zwolnionych od podatków[5].
Królestwo zaczęło chylić się ku upadkowi w połowie XIII w., a ciągły wzrost zwolnionego od podatków majątku klasztornego spowodował ok. 1280 r. poważne osłabienie możliwości utrzymania przez koronę lojalności dworzan i wojska. Zapoczątkowało to błędne koło wewnętrznych zaburzeń i zewnętrznych zagrożeń ze strony Arakanów, Monów, Mongołów i Szanów. Powtarzające się najazdy mongolskie (1277–1301) doprowadziły w 1287 r. do upadku czterechsetletniego królestwa. Upadek ten był początkiem 250-letniego okresu rozbicia politycznego, który dobiegł końca dopiero w XVI w.[6][7]