Przedawnienie (prawo cywilne)
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Przedawnienie – możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu; instytucja prawa cywilnego, jedna z postaci dawności, służąca stabilizacji obrotu prawnego poprzez ograniczenie lub wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej po upływie określonego czasu. Poddanie roszczeń reżimowi przedawnienia stanowi rozwiązanie konfliktu pomiędzy interesami bezczynnego wierzyciela, który nie ma obowiązku niezwłocznego dochodzenia roszczenia, a interesem dłużnika, dla którego obowiązek zadośćuczynienia roszczeniu staje się zbyt uciążliwy po pewnym czasie, albo który nawet wykonał swoje zobowiązanie, lecz na skutek upływu czasu nie potrafi tego udowodnić. Służy też interesom obrotu gospodarczego pozbawiając skutecznej ochrony wierzyciela, który wskutek upływu czasu nie potrafi już udowodnić swojej wierzytelności. Przedawnienie roszczeń realizuje jedną z głównych zasad prawa cywilnego, iż ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane.
Ten artykuł dotyczy prawa cywilnego. Zobacz też: przedawnienie. |
Ogólna regulacja przedawnienia w polskim prawie cywilnym umieszczona jest w tytule VI pierwszej księgi Kodeksu cywilnego. Przedawnienie roszczeń jest obecnie zarzutem[1], więc nie jest uwzględniane z urzędu, lecz jedynie „na zarzut”, czyli na podstawie stanowczego oświadczenia dłużnika, że pragnie on z tego uprawnienia skorzystać (także w prawie pracy na podstawie art. 292 Kodeksu pracy), ponadto jeżeli dłużnikiem jest konsument, można domagać się spełnienia świadczenia tylko przed upływem terminu przedawnienia[2]; sąd może wyjątkowo nie uwzględnić zarzutu przedawnienia[3]. Tradycyjny pogląd zakłada bowiem, że dłużnik może mieć interes, na przykład osobisty lub zawodowy, w tym, żeby powództwo przeciwko niemu zostało oddalone z przyczyn innych niż upływ czasu[4]. Szczegółowe terminy przedawnienia poszczególnych rodzajów roszczeń zawierają dalsze księgi kodeksu oraz liczne ustawy szczególne. Ponieważ przedawnienie roszczeń wynika z upływu czasu, dużą rolę odgrywają także przepisy intertemporalne zamieszczone w ustawie Przepisy wprowadzające kodeks cywilny[5] oraz ustawach nowelizujących Kodeks cywilny.
Przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe, to znaczy takie, które w pierwszej kolejności prowadzą do powiększenia lub utrzymania dotychczasowego stanu majątkowego osoby uprawnionej. Jednak ze stosunku pracy podlegają przedawnieniu także roszczenia niemajątkowe (art. 291 kp). Wyjątkowo nie przedawnia się roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości, co jednak nie wyklucza jej zasiedzenia.