Romuald Rajs
polski wojskowy, zbrodniarz wojenny / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Romuald Rajs?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Romuald Adam Rajs, także Rais lub Reiss, ps. „Bury” (ur. 30 listopada 1913 w Jabłonce, zm. 30 grudnia 1949 w Białymstoku) – polski wojskowy, podoficer zawodowy Wojska Polskiego II RP, kapitan Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej oraz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, uczestnik podziemia antykomunistycznego, zbrodniarz wojenny[1] [2] .
Romuald Rajs w 1943 | |||
kapitan (NZW) | |||
Data i miejsce urodzenia |
30 listopada 1913 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | |||
Przebieg służby | |||
Siły zbrojne |
Wojsko Polskie II RP | ||
Jednostki |
13 Pułk Piechoty | ||
Stanowiska |
dowódca kompanii | ||
Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, | ||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Podczas II wojny światowej był dowódcą 1 kompanii szturmowej 3 Wileńskiej Brygady AK (1944), dowódcą 2 szwadronu 5 Wileńskiej Brygady AK (1945), dowódcą 3 Brygady Wileńskiej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego i szefem Pogotowia Akcji Specjalnej w Komendzie Okręgu NZW Białystok (1945–1946). Był oficerem liniowym, za odwagę bojową wielokrotnie odznaczanym i awansowanym. Posługiwał się kilkoma pseudonimami.
W listopadzie 1948 roku został aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Całkowicie się zdekonspirował, ujawnił kontakty konspiracyjne i adresy. W śledztwie podał miejsce pobytu swojego zastępcy, ppor. Kazimierza Chmielowskiego. Na pokazowym procesie w 1949 roku został skazany przez sąd komunistyczny na karę śmierci, a dwa miesiące później stracony. Sąd wojskowy RP w 1995 roku unieważnił wyrok z 1949, uznając go za zbrodnię komunistyczną.
„Bury” ponosi odpowiedzialność za szereg zbrodni wojennych. Z jego rozkazu rozstrzeliwano jeńców litewskich. Po wojnie dowodzony przez niego oddział spacyfikował szereg wsi na Podlasiu, dokonując zbrodni przeciwko ludności cywilnej narodowości białoruskiej, wyznania prawosławnego, m.in. w Puchałach Starych, w Zaleszanach oraz we wsiach Zanie, Szpaki i Końcowizna (1946). W latach 2002–2005 Instytut Pamięci Narodowej przeprowadził śledztwo w sprawie czynów popełnionych przez „Burego”, które wykazało, że jego działalność nosi znamiona ludobójstwa na prawosławnej społeczności białoruskiej w powojennych granicach Polski[1] .
Rajs pozostawał stosunkowo mało znany w skali kraju, dopóki pamięć o nim nie została przejęta przez Obóz Narodowo-Radykalny (ONR) – skrajnie nacjonalistyczne ugrupowanie polityczne, które aktywnie promuje go jako bohatera. Od 2016 roku ONR organizuje w Hajnówce marsze ku czci „Burego”. Gloryfikacja jego postaci w tym mieście, zamieszkałym w znacznym stopniu przez ludność białoruską, stała się sposobem na wyrażanie antybiałoruskich resentymentów[3] . Podczas gdy Rajs jest czczony przez polskie środowiska nacjonalistyczne (głównie na Podlasiu) jako bohater narodowy[4], jest odrzucany i potępiany przez mniejszość białoruską w Polsce, polskie media tzw. głównego nurtu oraz władze państwowe i samorządowe.