Wariacja (językoznawstwo)
zmienność języków i dialektów / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Wariacja – zmienność języków i dialektów. Wariacja językowa stanowi centralny przedmiot zainteresowań badań nad praktyką językową[1]. Zjawisko to ma przeważnie charakter systematyczny: użytkownicy języka dobierają cechy wymowy, słownictwo i gramatykę w zależności od pewnych czynników pozalingwistycznych. Do tych czynników należą: cel komunikacyjny, relacja między rozmówcami, okoliczności produkcji, a także powiązania demograficzne[1].
Ten artykuł dotyczy zjawiska językowego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „wariacja”. |
Wariacyjność jest nieodłączną cechą języka ludzkiego, zauważalną na wszystkich jego płaszczyznach. Pod względem geograficznym i społecznym języki dzielą się na różne odmiany (dialekty regionalne i społeczne); niektóre z nich mają również swoje odmiany narodowe[2]. Zróżnicowanie regionalne (czynnik diatopiczny) jest głównym przedmiotem zainteresowań dialektologii, różnice wynikające ze stratyfikacji społecznej (czynnik diastratyczny) są natomiast obiektem badań socjolingwistyki[2]. Wariacyjność tego rodzaju prowadzi często do niezgody w kwestii akceptowalności różnych form językowych[3]: poszczególne warianty języka kierują się bowiem odmiennymi regułami (normami)[4]. Ponadto granice między różnymi kodami językowymi nie są ściśle wyznaczone – w praktyce językowej można mówić o istnieniu kontinuum[5]. Wariacja ma również charakter historyczny: każdy język podlega pewnym przeobrażeniom, umotywowanym ewolucją lub kontaktami językowymi[2].
Mówi się także o odmianach pokoleniowych, rodzinnych, związanych z płcią itp.[6]
Język przejawia wariacyjność także w wymiarze funkcjonalnym (czynnik diafazyczny), tzn. w zależności od kontekstu sytuacyjnego przybiera różne formy ukształtowania stylistycznego. Sposób operowania elementami językowymi uwarunkowany jest bowiem nie tylko preferencjami danej społeczności językowej, ale także konkretnymi okolicznościami społecznymi. Użytkownik języka, w zależności od sytuacji komunikatywnej, posługuje się różnymi środkami językowymi w celu przekazania tej samej treści[2].