Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin
Piruwpi yachay suntur / From Wikipedia, the free encyclopedia
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin (kastilla simipi: Universidad Nacional Mayor de San Marcos, UNMSM; latin simimanta: Academia Sancti Marci Urbis Regum in Peruvia) nisqaqa Piruwpi qhapaq Yachay sunturmi, Lima llaqtapi. Aswan chaninchasqa, sut'inchasqa yachay wankurina Piruw mamallaqtapi kan, hinan kaspa Piruwpi, Awya Yalawpi ñawpaq yachay sunturnin kan. [7][8] 1548 watapi, Santo Domingo kunwintupi pata yachaqkunamanta qallarisqaku. Fray Tomas de San Martín nispa, chiqanchasqa paqarirqaku, hinaqtin 1551 wata ayriwa killa 12 ñiqin Carlos I Ispañamanta Qhapaq kamaqillqanninwan chaynallata kawsarirkaku. Sacro Impero Romano Germánico-wan,[9] 1571-pi Puntifisya kutirirqaku, Pio V papa chay puntifisya nispa qurqan, hinaqtin sutin tikrarqan kayhina: Qhapaq Puntifisya Lima Qhapaqkunan Llaqtan Yachay Suntur (Kastilla simipi: "Real y Pontificia Universidad de la Ciudad de los Reyes de Lima" ).[10] Ispañan kurunanmanta riqsispaqa, ñawpa Awya Yala yachay sunturnin, qhapaq kamaqillqa paqarispaqa hina,[11] 1551-manta 1821-kama, Lima Llaqtan Yachay Sunturnin Virreinato pachan.[12] Ispañamanta qispikusqa pachan, aswan chaninchasqa kutirqan, wakin hatun runakunam k'anchaspa, yachachispa, Piruwpa qispichinkama.[13] Chaykunapas qhipanmi, ripuwlika pachapi Lima Yachay Suntur sutinta takyay. 1946 watakama, chay watapi kunan sut'inta hap'irqapun kunanmanta Mamallaqtap Yachaysunturnin kan.[14]
Universidad Nacional Mayor de San Marcos
| |
---|---|
Waq sutikuna | San Markus Yachay Suntur, Piruwpa Yachay Sunturnin, Awya Yalap Chunkawataq, San Markus Kuraq Yachay Suntur |
Lema | «Piruwpa Yachay Sunturnin, Awya Yalap Chunkawataq; V Pachaqwatakama» |
T'aqa | Mamallaqtap yachay sunturnin |
Qayllariy | 1551 wata, 12 ñiqin aymuray killapi (472 watayuq) |
Qayllarichiq | Carlos I Ispañamanta, V Sacro Imperio Romano Germánico-manta (ruwaq) Tomás de San Martín (kamachiq) |
Maypiña | |
Qhapaq wasi | Av. Universitaria s/n. cdra. 34, Lima (Huk kaq Campus: 0.69 km²) Lima, Piruw |
Campus | "Yachay Suntur Llaqtan" (Av. Universitaria s/n. - Av. Venezuela cdra. 34, Lima) San Markus Waki Wasi (Avenida Nicolás de Piérola 1222 - Lima) "San Fernando" Hampi Yachay Facultad-nin (Av. Grau]] 755, Lima) |
Suntur | |
Yachachiqkuna | 3 163 (2014) |
Yachaqkuna | 30 979 (2014) |
Uywanan | Liyun |
Llimphikuna | |
Kamachi | |
Riktur | Dr. Orestes Cachay Boza [1] |
Yaqariktur | Ñawpagradu yachachipaq: Dra. Elizabeth Canales Aybar[2] Qhipagradu, t'aqwinapaq: Dr. Felipe San Martín Howard[3][4] |
Wayqiñakuna | Alianza Estratégica, AUIP, IAU, OUI, Red IDi, UDUAL, Universia. |
Qullqi kamay | PEN S/ 400.732.439 (2013)[5][6] |
www.unmsm.edu.pe YouTube |
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin kusaq Piruwmanta yachay wankurina riqsispaqa, aswan hatuchasqa, sut'ichasqa, chaninchasqa, kaykunarayku: «allinkamachinrayku, akllaykamachinrayku, wiñankawsayninrayku»,[15][16] hinaqtin chiqachisqa aswan allin hamut'a wankurina, waki wankurina hina kaspaqa.[17][18][19][20] Yaqa tukuy pachaqa 1º ñiqin Piruwpi kan, kay ranking-kuna nispa yupaychasqa[15] University Rankings by Academic Performance URAP Center-manta hina,[21][22][23][24] QS World University Rankings por Quacquarelli Simonds hina,[25][26][27][28][29] Rankings Web of Universities CSIC-manta hina (aswan riqsisqa Webometrics hina),[30][31][32][33] University Web Rankings 4ICU-manta,[34][35] SIR World Reports SCImago Research Center-manta, waqkuna.[36][37][38] Aswanpataq, sapa Piruw yachay sunturnin acreditación-wan kan, hawa mamallaqtakunamanta chaninchakuspataq.[39]
Achka hatun Piruwmanta runakuna, Awya Yala runakunantin, sunturmanta lluqsimurqan, paykunaqa t'aqwiqkuna, hamut'a-runakuna, qillqaqkuna, waqkuna kan;[40] tukuy paykunaqa sut'ichispa yachay sunturnin chaninta, aswan allin kaspaqa, Piruwa wiñaykawsaynin hatunchakuspa, wiñachikuspa.[41] San Markus Yachay Suntur nispaqa Piruw kaqlla hina, tukuy mamallaqtan ñawpankuna, qhipanankuna mirachininrayku, hinaspataq yachaqnin sinchi qaywisqa umayuq kanku, yachakuq, kallpachakuq yachaqkuna, Piruw mamallaqtam runakuna hina.[42] 21 Mamallaqtam umalliqnin[43] 1 Premio Nobel-tin[44][45] —Mario Vargas Llosa, sapa piruwanuqa kay suñaywan[46][47][48][49][50][51]— kay yachay sunturmanta lluqsimurqan, ña t'aqwiqkuna, amawtakunapas kapun.
Yaqa 500 watakunawan, San Markus Hatun Yachay Suntur achka wasikuna purirqaku, wakin kunankama tiyan, chanin; kaytaqa San Markus Hatun Wasi kan, huk kaq San Markus wasin aswan 400 watakuna puririrqan, kaytaqa wakin wasikuna, Lima llaqta chawpinpi, UNESCO-manta Patrimonio de la humanidad nisqa riqsirqan,[52][53][54][55]— kunan yachay sunturnin chaninchasqa llamk'achiykuna wasi, waq imankunapas kan, hinaqtin aswan kusaq runakunam riqsichinanpaq, kunan "San Fernando" Hampi Yachay Facultad-nin nispa 1901 wata paqarirqan, ñawpaq hamp'ina wasi tukuy Piruwpa kan; hinaqtin 1960-manta Yachay Sunturnin Llaqtan pusamurqan, hinaqtin kuraq campus kan; chaypi achka Facultad-kuna, chawpi bilbioteca, kancha, pusaq wasi, hamut'a wasikuna tiyan. Tukuy kaykuna Lima llaqtap chawpin kachkan. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 65 suntur-yachaywasikunawan kan,[56] 20 facultadkuna huñusqa,[57] hinaqsi, paykunaqa huñusqa 6 yachaysunturpa p'atmakunapi,[58] Piruwmanta Yachay Suntur ancha yachaqkuna mast'arispaqa, tukuy facultad-kunasninta ñawpa-grado, qhipa-grado programakunata aypun. Hinaqtin, sinchi achka wankurinakuna, hamut'akuna, qutukunan kachkan, kaykuna hina: centro cultural, musiyukuna, ñawiriy wasikuna, unquna wasikuna, press, waqkuna.