राधा
From Wikipedia, the free encyclopedia
राधा राधिका अपि उच्यते। देवी श्रीकृष्णस्य मुख्यसङ्गिनी मन्यते। शास्त्रेषु राधादेवी लक्ष्म्याः[1][2] अवतारिका तथा च श्रीकृष्णस्य स्त्रीरूपा च ह्लादिनीशक्तिश्च मूलप्रकृतिश्च परादेवी चैता उल्लिखिता अस्ति।[3][4][5][6][7] राधादेवी कृष्णस्य सर्वावतारेषु तेन सह अवतरति। राधाष्टम्यवसरे प्रतिवर्षं श्रीराधाया जन्मदिनम् आचर्यते।[8][9]
कृष्णेन सह देव्या राधाया रूपद्वयं प्राप्यते। प्रेमिका च धर्मपत्नी चापि। निम्बार्कसम्प्रदायादिषु देवी राधा कृष्णस्य शाश्वतपत्नीरूपेण [10][11][12][13] पूज्यते। तदपेक्षया गौडीयवैष्णवादिपरम्पराः तां कृष्णस्य प्रेमिकाया दिव्यसङ्गिन्या रूपेण पूजयन्ति। [14][12]
राधावल्लभसम्प्रदाये हरिदासीसंप्रदाये च केवला देवी राधैव परमात्मत्वेन पूज्यते। अन्यत्र चैतन्यमहाप्रभुसम्बद्धिते गौडीयवैष्णवसम्प्रदाये च निम्बार्कसम्प्रदाये च पुष्टिमार्गे च महानामसम्प्रदाये च सहजीयावैष्णवापसम्प्रदाये च मणिपुरीवैष्णवसम्प्रदाये च कृष्णेन सह तस्य प्रधानसङ्गिनीरूपेण सा पूज्यते।
राधा व्रजेश्वरी कथ्यते इत्युक्ते गोपीषु प्रधाना। नैकाः साहित्यकृतयः तया प्रेरिताः। कृष्णेन सह तस्या रासलीलानृत्येन अनेकविधप्रदर्शनकलाः प्रेरिताः।[15][16][14][17]