Ninh Thuận
tỉnh thuộc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ của Việt Nam / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ninh Thuận là một tỉnh ven biển gần cực nam vùng duyên hải Nam Trung Bộ, miền Trung của Việt Nam.[4] Thủ phủ của tỉnh là thành phố Phan Rang – Tháp Chàm nằm cách Thành phố Hồ Chí Minh 340 km về phía Bắc, cách thành phố Đà Nẵng 642 km về phía nam, cách thủ đô Hà Nội 1.380 km về phía Nam và cách Nha Trang 100 km theo đường Quốc lộ 1 và cách Đà Lạt 110 km theo đường Quốc lộ 27, đồng thời nằm cách sân bay Cam Ranh khoảng 60 km, thuận tiện cho việc giao lưu phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.[5]
Bài viết này có nhiều vấn đề. Xin vui lòng giúp đỡ cải thiện nó hoặc thảo luận về những vấn đề này trên trang thảo luận.
|
Ninh Thuận
|
|||
---|---|---|---|
Tỉnh | |||
Tỉnh Ninh Thuận | |||
Biểu trưng | |||
Biệt danh | Vùng đất của nắng và gió Thủ phủ rượu nho | ||
Tên cũ | Phan Rang (tỉnh) | ||
Hành chính | |||
Quốc gia | Việt Nam | ||
Vùng | Duyên hải Nam Trung Bộ | ||
Tỉnh lỵ | Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm | ||
Trụ sở UBND | Số 450 Thống Nhất, phường Mỹ Hương, Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm | ||
Phân chia hành chính | 1 thành phố, 6 huyện | ||
Thành lập |
| ||
Đại biểu quốc hội | 6 | ||
Tổ chức lãnh đạo | |||
Chủ tịch UBND | Trần Quốc Nam | ||
Hội đồng nhân dân | 50 đại biểu | ||
Chủ tịch HĐND | Phạm Văn Hậu | ||
Chủ tịch UBMTTQ | Lê Văn Bình | ||
Chánh án TAND | Võ Văn Tiến | ||
Viện trưởng VKSND | Nguyễn Tiến Hải | ||
Bí thư Tỉnh ủy | Nguyễn Đức Thanh | ||
Địa lý | |||
Tọa độ: 11°33′56″B 108°59′25″Đ | |||
| |||
Diện tích | 3.358 km²[1][2]:90 | ||
Dân số (2022) | |||
Tổng cộng | 598.683 người[2]:93 | ||
Thành thị | 212.259 người (42,96%)[2]:99 | ||
Nông thôn | 386.424 người (57,04%)[2]:101 | ||
Mật độ | 178 người/km²[2]:90 | ||
Dân tộc | Kinh, Chăm, Raglai... | ||
Kinh tế (2022) | |||
GRDP | 37.753 tỉ đồng (1,60 tỉ USD) | ||
GRDP đầu người | 68,4 triệu đồng (2.950 USD) | ||
Khác | |||
Mã địa lý | VN-36 | ||
Mã hành chính | 58[3] | ||
Mã bưu chính | 66xxxx | ||
Mã điện thoại | 0259 | ||
Biển số xe | 85 | ||
Website | ninhthuan | ||
Năm 2018, Ninh Thuận là đơn vị hành chính Việt Nam đông thứ 58 về số dân, xếp thứ 57 về Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), xếp thứ 45 về GRDP bình quân đầu người, đứng thứ 10 về tốc độ tăng trưởng GRDP. Với 611,8 nghìn dân[6], GRDP đạt 24.288 tỉ Đồng (tương ứng với 1,0549 tỉ USD), GRDP bình quân đầu người đạt 39,7 triệu đồng (tương ứng với 1.724 USD), tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 10,25%.[7]
Trong suốt lịch sử Văn minh Chăm Pa - Chiêm Thành, lãnh thổ Ninh Thuận ngày nay luôn là trung tâm của Tiểu quốc Panduranga. Trong đó, dưới thời kỳ nhà nước Hoàn Vương, Ninh Thuận còn là đất định đô của một nhà nước Chăm thống nhất trong hơn 1 thế kỷ. Từ thế kỷ XV, người Chăm mất 4/5 lãnh thổ và chỉ còn giữ lại Kauthara và Panduranga (bao gồm Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận và Bình Thuận ngày nay), thì Ninh Thuận lại tiếp tục trở thành trung tâm chính trị của người Chăm. Sang thế kỷ XVIII, kinh đô Chiêm Thành mới được dời xuống khu vực Phan Rí Thành thuộc Bình Thuận ngày nay, vì lúc đó phía Bắc Ninh Thuận đã mất vào tay các chúa Nguyễn.
Địa danh Ninh Thuận lần đầu tiên được sử dụng vào năm 1832, khi vua Minh Mạng cho xoá bỏ Thuận Thành trấn để lập ra tỉnh Bình Thuận, gồm 2 phủ là Ninh Thuận và Hàm Thuận. Địa giới phủ Ninh Thuận lúc bấy giờ bao gồm phần lãnh thổ phía Nam của sông Phan Rang cho đến phía Bắc tỉnh Bình Thuận hiện nay. Phần lãnh thổ phía Bắc Ninh Thuận vào thời điểm đó vẫn thuộc phủ Diên Khánh của tỉnh Khánh Hoà. Ngày 20 tháng 5 năm 1901, tỉnh Phan Rang được thành lập. Năm 1913, tỉnh Phan Rang bị xóa bỏ, phần phía Bắc nhập vào tỉnh Khánh Hòa, còn phần phía Nam thuộc tỉnh Bình Thuận như trước đây. Năm 1958, dưới thời Việt Nam Cộng hoà, tỉnh Ninh Thuận được thành lập với địa giới tương đương với tỉnh Ninh Thuận hiện nay. Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, tỉnh Ninh Thuận dự kiến sáp nhập với Bình Thuận, Tuyên Đức, Lâm Đồng để thành lập một tỉnh mới có tên là Thuận Lâm. Nhưng đến tháng 2 năm 1976, Chính phủ Cộng hòa Miền Nam Việt Nam đã điều chỉnh việc sáp nhập cho sát với thực tế. Theo đó, các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải.[8] Ngày 26 tháng 12 năm 1991, Chia tỉnh Thuận Hải thành 2 tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận.[8]
Trong Từ điển Bách khoa nước Việt Nam hay Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam đều xếp Ninh Thuận vào vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Tuy nhiên, Tổng cục Thống kê Việt Nam và Website của Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam lại xếp 2 tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận vào Đông Nam Bộ.[9][10] Một phần khác Bộ Kế hoạch & đầu tư Việt Nam lại xếp Bình Thuận và Ninh Thuận vào vùng Duyên hải miền Trung.[11]Có thể thấy Ninh Thuận (cùng với Bình Thuận) thường bị nhầm lẫn là tỉnh thuộc vùng Đông Nam Bộ do vị trí địa lý tương đối gần miền Nam và giọng nói của người Ninh Thuận cũng nhẹ hơn các tỉnh Nam Trung Bộ khác; dù vậy, vùng đất Ninh Thuận xưa nay vẫn luôn gắn liền với vương quốc Champa và văn hóa Sa Huynh đặc trưng của miền Trung.
Các nhà khảo cổ đã phát hiện được ở Nhơn Hải của Ninh Thuận các mộ cổ chôn cùng với đồ đá, đồ sắt thuộc nền văn hóa Sa Huỳnh cách đây khoảng 2500 năm. Ninh Thuận còn là nơi gìn giữ được nhiều di sản quý báu của nền văn hoá Chămpa, bao gồm chữ viết, dân ca và nghệ thuật múa, trang phục và nghề dệt thổ cẩm, nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc.
Tỉnh có 22 làng người Chăm, trong đó có những làng vẫn duy trì các tập quán của chế độ mẫu hệ. Ninh Thuận có gần như còn nguyên vẹn hệ thống tháp Chăm xây dựng trong nhiều thế kỷ trước, tiêu biểu là cụm tháp Hòa Lai (Ba Tháp) xây dựng thế kỷ thứ 9, cụm tháp Po Klong Garai xây dựng thế kỷ 13 và cụm tháp Po Rome xây dựng thế kỷ 17.