Майкл Фарадей (ингл. Michael Faraday [ˈfæ.rəˌdeɪ]; 22 сентябрь 1791 йыл — 25 август 1867 йыл) — инглиз физигы һәм химигы.
Ҡыҫҡа факттар Зат, Гражданлыҡ ...
Майкл Фарадей |
ингл. Michael Faraday |
|
|
Зат |
ир-ат[1][2] |
Гражданлыҡ |
Бөйөк Британияның һәм Ирландияның берләшкән короллеге[d] |
Тыуған көнө |
22 сентябрь 1791({{padleft:1791|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:22|2|0}})[3][2][4][…] |
Тыуған урыны |
Ньюингтон-Баттс[d], Саутуарк[d][5] |
Вафат булған көнө |
25 август 1867({{padleft:1867|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:25|2|0}})[6][2][4][…] (75 йәш) |
Вафат булған урыны |
Лондон, Бөйөк Британияның һәм Ирландияның берләшкән короллеге[d][7] |
Ерләнгән урыны |
Хайгейтское кладбище[d][8] |
Атаһы |
Джеймс Фарадей[d][3][5] |
Әсәһе |
Margaret Hastwell[d][9] |
Бер туғандары |
Robert Faraday[d] |
Хәләл ефете |
Сара Барнард[d][8][5] |
Туған тел |
инглизсә |
Яҙма әҫәрҙәр теле |
инглизсә |
Һөнәр төрө |
физик, химик, уйлап табыусы, яҙыусы |
Эшмәкәрлек төрө |
Физика, химия, электромагнетизм[d][10] һәм discoveries and inventions[d][10] |
Эш урыны |
Королевский институт[d] |
Ғилми дәрәжә |
honoris causa[d][3] (1832) |
Аспиранттар |
Джон Тиндаль[d] |
Уҡыусылар |
Чарлз Джозеф Хюлльмандель[d] |
Кемдә уҡыған |
Гемфри Дэви[d] |
Әүҙемлек урыны |
Англия[10] |
Архивы хранятся в |
Universiteitsbibliotheek UGent[d][11] һәм ETH Zurich University Archives[d][12] |
Ойошма ағзаһы |
Лондон король йәмғиәте[d][3], Пруссия фәндәр академияһы[d], Леопольд Академияһы, Швеция король фәндәр академияһы[d], Француз фәндәр академияһы[d], Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d], Венгрия фәндәр академияһы[d], Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d], Нидерланд король фәндәр академияһы[d], Америка фәлсәфә йәмғиәте[d][13], Италия милли фәндәр академияһы[d], Парижская медицинская академия[d], Бавария фәндәр академияһы[d], АҠШ фәндәр милли академияһы[d], Турин фәндәр академияһы[d][7] һәм Австрийская академия наук[d][14] |
Йоғонто яһаусы |
Гемфри Дэви[d] һәм Джейн Марсе[d][15] |
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
|
Вики-проект |
Проект:Математика[d] |
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы |
Michael Faraday |
Майкл Фарадей Викимилектә |
Ябырға
1824 йылдан донъялағы иң боронғо (1660 йылда ойошторолған) һәм Бөйөк Британияның төп фәнни ойошмаһы Лондон король йәмғиәте һәм башҡа күп ғилми ойошмалар, шул иҫәптән 1830 йылдан Рәсәй империяһының Санкт-Петербург Фәндәр академияһының сит ил ағзаһы.
Хәҙерге заманда электрҙы сәнәғәт етештереүҙең һәм уны күп төрлө ҡулланыуҙың нигеҙен тәшкил иткән электромагнит индукцияһын нәҡ Майкл Фарадей аса. Шулай уҡ ул Электр двигателенең тәүге өлгөһөн эшләй. Ғалимдың башҡа асыштары исемлегендә — беренсе трансформатор, электр тогының химик тәьҫире, электролиз закондары, магнит яланының яҡтылыҡҡа тәьҫире (Фарадей эффекты), диамагнетизм. Электромагнит нурланышын алдан әйтеүсе лә ул була[16]. Ион, катод, анод, электролит, диэлектрик, диамагнетикттар һәм диамагнетизм, парамагнетиктар һәм парамагнетизм, шулай уҡ тағы ла ҡайһы бер башҡа төшөнсәләрҙе ғилми әйләнешкә Фарадей индерә[17].
Майкл Фарадей — электромагнит яланы тәғлимәтенә нигеҙ һалыусы[16], уны һуңыраҡ математика күҙлегенән Джеймс Максвелл рәссмиләштерә һәм артабан үҫтерә. Электромагнитлы күренештәр физикаһына Фарадейҙың индергән теоретик өлөшө үҙенең милләттәш физигы Исаак Ньютон нигеҙләгән алыҫ һәм яҡын тәьҫир принцибынан баш тартыуҙан һәм физикала хәҙер киң ҡулланылған «физик ялан» — вектор яланының көс һыҙыҡтары менән тотошлайға тулған һәм матдә менән үҙ-ара тәьҫир итешкән арауыҡтың өҙлөкһөҙ өлкәһе — төшөнсәһен ғилми әйләнешкә индереүҙән ғибәрәт[18].