Һундар
From Wikipedia, the free encyclopedia
Һундар (грек. Ούννοι, лат. Hunni) — IV быуаттың 70-се йылдарында Азиянан Көнсығыш Европаға баҫып ингән күсмә халыҡ. Күпселек ғалимдар һундарҙың килеп сығышын Үҙәк Азия халҡы һунну менән бәйләй[1]. Һун телен күп тикшереүселәр төрки телдәргә индерә.
П. Гайге. «Һундар аландар менән алыша» | |
Һаны һәм йәшәгән урыны | |
---|---|
Юҡҡа сыҡҡан |
V быуат |
Тел |
һун теле |
Дин | |
Халыҡ |
Һундарҙың баҫып инеүе, үткән осорҙа сарматтарҙың күсенеүе кеүек үк, Евразияның урта өлөшөндәге этник алға китешкә бәйле булған һәм көнбайыш Евразияның һәм Европаның артабанғы үҫешенә ғәйәт ҙур йоғонто яһаған. Аттила идаралығында (434—453 йылдар) һундар берләшмәһенең үҙәге Паннонияла була, улар Волга һәм Кавказдан алып Рейнға тиклем ерҙе биләй. Аттиланың үлеменән һуң һундар дәүләте тарҡала, ә улар үҙҙәре көнсығыштан килгән яңы күсмә төркөмдәр тарафынан йотола.
Һундарҙың һөжүмен тәүге булып аландарға татырға тура килә, уларҙан һуң герулдарға, бургундтарға һәм готтарға сират етә. Һундарҙың ҡыҫымы арҡаһында төрлө герман ҡәбиләләре Рим империяһы биләмәләренә үтеп ингән, шуның арҡаһында империяның көнбайыш өлкәләре яйлап герман ҡәбиләләре тарафынан йотолған, аҙаҡтан герул Одоакр 476 йылда Римдың үҙен буйһондора алған.