Παραψυχολογία
τομέας ερευνών που μελετά φαινόμενα που αφορούν αντίληψη πέραν των φυσικών αισθητηρίων ικανοτήτων και δεν μπορούν να εξηγηθούν βάσει της / From Wikipedia, the free encyclopedia
Παραψυχολογία ονομάζεται ο τομέας ερευνών που μελετά, τα «παραψυχολογικά» φαινόμενα, εκείνα δηλαδή που αφορούν αντίληψη πέραν των φυσικών αισθητηρίων ικανοτήτων και δεν μπορούν να εξηγηθούν βάσει των φυσικών νόμων ή της τρέχουσας επιστημονικής γνώσης. Πρόκειται για φαινόμενα γνωστικού τύπου όπως η τηλεπάθεια, η ενόραση κ.ά., κατά τα οποία πιστεύεται ότι ένας άνθρωπος έλαβε γνώση γεγονότων, της σκέψης άλλων ανθρώπων ή μελλοντικών συμβάντων χωρίς να χρησιμοποιήσει τις φυσικές αισθητήριες ικανότητές του (παλαιότερα τέτοια φαινόμενα αποκαλούνταν συλλήβδην εξωαισθητήρια αντίληψη), ή φυσικού τύπου όπως η τηλεκίνηση και η πυροκίνηση (παλαιότερα τέτοια φαινόμενα αποκαλούνταν συλλογικά ψυχοκίνηση). Οι παραψυχολόγοι αποκαλούν συνήθως το σύνολο των εν λόγω φαινομένων με τον ουδέτερο όρο Ψ (Psi)[1], ο οποίος δεν βασίζεται σε υποθέσεις για τη μέθοδο λειτουργίας τους. Από τον όρο Ψ προέρχεται και η λέξη ψιονική (κατά το «ηλεκτρονική») που επίσης αναφέρεται στην παραψυχολογία.
Έχει αποτελέσει πεδίο εκτενούς ανάλυσης και παραγωγής εκτεταμένης βιβλιογραφίας, ειδικά κατά τον δέκατο ένατο και εικοστό αιώνα, η πίστη όμως για την πραγματική ύπαρξη τους ήταν ευρύτατα διαδεδομένη από πανάρχαιους χρόνους, όταν τα φαινόμενα αυτά αποδίδονταν σε υπερφυσικούς παράγοντες (φαντάσματα, μάγους, δαίμονες, μυθικά όντα). Η παραψυχολογία περιλαμβάνει μία ποικιλία μεθοδολογιών, όπως εργαστηριακές έρευνες και πειράματα Γκάντσφελντ (Ganzfeld), που διεξάγονται σε Πανεπιστήμια ή κυρίως ιδιωτικά επιχορηγούμενα εργαστήρια ανά τον κόσμο[2], τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύονται σε ειδικευμένα περιοδικά όπως τα Journal of Parapsychology και European Journal of Parapsychology, ενώ σχετικές μελέτες έχουν παρουσιαστεί επίσης στις εκδόσεις Psychological Bulletin, Foundations of Physics, και British Journal of Psychology. Υπάρχουν μετα-αναλύσεις παραψυχολογικών ερευνών και αρκετές από αυτές τις στατιστικές αναλύσεις έχουν παρουσιαστεί στην ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα, μέσα από τις σελίδες καθιερωμένων επιστημονικών περιοδικών[3] [4][5] προκαλώντας συζητήσεις και αντίλογο. Η παραψυχολογία θεωρείται από πολλούς ψευδοεπιστήμη[6][7]καθώς πιστεύεται ότι αποτυγχάνει στη δοκιμασία της επιστημονικής μεθόδου, και σε αρκετές περιπτώσεις αμφισβητείται και η ύπαρξη των φαινομένων που μελετά. Επιστήμονες έχουν εκφράσει δυσπιστία τόσο απέναντι στη μεθοδολογία που ακολουθείται όσο και στα αποτελέσματα παραψυχολογικών ερευνών. Η ύπαρξη παραψυχολογικών φαινομένων συνεχίζει να αποτελεί πεδίο διαφωνιών, ενώ η πλειοψηφία των επιστημόνων δεν αποδέχεται πως υπάρχει καλά θεμελιωμένη απόδειξη περί της ύπαρξής τους.
Η αρχή της ιστορίας της παραψυχολογίας ταυτίζεται με την ίδρυση της Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών (Society for Psychical Research) στο Λονδίνο, το 1882. Έξι χρόνια αργότερα ακολούθησε η ίδρυση ανάλογης ομάδας στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής από τον ψυχολόγο Γουίλιαμ Τζέιμς (William James), ενώ τα επόμενα χρόνια, περισσότερες ερευνητικές προσπάθειες προς την ίδια κατεύθυνση σημειώθηκαν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ειδικότερα στην Ολλανδία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στη Ρωσία, καθώς και στην Ιαπωνία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η έρευνα που διεξήχθη στο παραψυχολογικό εργαστήριο του Πανεπιστημίου Ντιουκ (Duke University) στο Ντέραμ τής Βόρειας Καρολίνας.